واقع‌گرایی ناترازی‌ فسیلی یا گذار به تجدیدپذیرها

جواد حیدریان، گزارشگر نفت خبر: در سال‌های اخیر، ایران با بحران ناترازی انرژی و قطعی مکرر برق دست به گریبان بوده است. تابستان داغ پیش‌رو احتمالا تجربه تلخ قطعی برق دامن خانوارهای زیادی را خواهد گرفت و صنایع بسیاری را از کار خواهد انداخت.
بارها در طول تابستان‌های گذشته، جیره‌بندی برق به مردم تحمیل شد و فشار بر سیستم‌های تولید برق به حدی رسید که منجر به اختلالات گسترده در زندگی روزمره شهروندان شد. در کمال شگفتی این بحران‌ اکنون تنها مختص ایران نیست! در قلب اروپا، در یکی از پیچیده‌ترین و پیشرفته‌ترین شبکه‌های برق، اتفاقی مشابه به وقوع پیوست. دوشنبه گذشته، قطعی گسترده برق در اسپانیا و پرتغال به مدت چندین ساعت، نشان از ناپایداری جدی زیرساخت‌های انرژی داشت. این اختلال، که منجر به خاموشی تمامی شبه‌جزیره ایبری شد، هشدار جدی به جهان داد که وضعیت انرژی جهانی به شدت شکننده است.
در سال ۲۰۲۲، اسپانیا 42.2 درصد از برق خود را از منابع تجدیدپذیر تولید کرد، که شامل انرژی بادی، خورشیدی، آبی و سایر منابع پاک می‌شود. این سهم نسبت به سال ۲۰۲۱ کاهش یافته است، که عمدتاً به دلیل کاهش 39.7 درصد در تولید برق آبی بود. با این حال، تولید انرژی بادی و خورشیدی افزایش یافت، به‌ویژه انرژی خورشیدی که رشد 32.9 درصد را تجربه کرد.
در سطح اتحادیه اروپا، انرژی‌های تجدیدپذیر در سال ۲۰۲۲، 41.2 درصد از کل مصرف برق را تشکیل دادند، که نسبت به 38.7 درصد در سال ۲۰۲۱ افزایش یافته است. این رشد عمدتاً به دلیل افزایش تولید انرژی بادی و خورشیدی بود، که به ترتیب 37.5 درصد و 18.2 از برق تجدیدپذیر را تشکیل دادند.
در سطح جهانی، سوخت‌های فسیلی همچنان در سال ۲۰۲۲ غالب بودند، با سهم 61 درصد در تولید برق. زغال‌سنگ با 36 درصد و گاز طبیعی با ۲۲ درصد از منابع اصلی بودند. در مقابل، انرژی‌های تجدیدپذیر مانند باد و خورشید مجموعاً ۱۲ درصد از برق جهانی را تولید کردند.
اختلال در سیستم برق اسپانیا و پرتغال، بزرگ‌ترین قطعی برق اروپا در دو دهه اخیر بود که به بحران‌های جدی اقتصادی و اجتماعی منجر شد. بیمارستان‌ها تعطیل شدند، کارخانه‌ها و پالایشگاه‌ها متوقف شدند، شبکه‌های تلفن همراه از کار افتاد و وضعیت به حدی بحرانی شد که نخست‌وزیر اسپانیا، پدرو سانچز، وضعیت اضطراری اعلام کرد. این اتفاق به وضوح هشدار داد که تمام سیستم‌های انرژی، حتی در پیشرفته‌ترین کشورهای جهان، هنوز شکننده و آسیب‌پذیر هستند.
این حادثه در واقع نشان داد که در حالی که کشورهای زیادی در حال حرکت به سوی منابع تجدیدپذیر و کم‌کربن هستند، زیرساخت‌های انرژی موجود به شدت تحت فشار قرار گرفته و ناترازی‌ها در سطح جهانی همچنان ادامه دارد. این اتفاق دقیقاً همان واقعیتی است که باید درک کرد و پذیرفت: نفت، گاز و دیگر سوخت‌های فسیلی هنوز به‌طور اجتناب‌ناپذیری جزو سیستم‌های انرژی جهان هستند و در کنار انرژی‌های تجدیدپذیر، باید برای عملکرد بهتر و پایدارتر تلاش کرد.
در سال 2022، سوخت‌های فسیلی همچنان بیش از 80 درصد از مصرف انرژی اولیه جهانی را تأمین کرده‌اند. این در حالی است که سهم انرژی‌های تجدیدپذیر به‌طور مداوم در حال افزایش است. با این وجود، سوخت‌های فسیلی به دلیل داشتن ظرفیت‌های تولید بالا و دسترسی آسان‌تر، همچنان بخش عمده‌ای از نیازهای جهانی را پوشش می‌دهند. البته به‌دلیل محدود بودن منابع سوخت‌های فسیلی و نگرانی‌های جهانی در مورد تغییرات اقلیمی، بسیاری از کشورها در حال سرمایه‌گذاری گسترده در بخش تجدیدپذیرها هستند.
با توجه به بحران‌ها و اختلالات اخیر در شبکه برق اسپانیا و پرتغال، سؤال‌های زیادی در مورد پایداری انرژی‌های تجدیدپذیر به میان آمده است. در حال حاضر، انتقال به انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، چالش‌های بسیاری را به همراه دارد. در واقع، انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی در مواجهه با نوسانات آب و هوایی و کمبود ظرفیت ذخیره‌سازی انرژی به راحتی می‌توانند باعث ایجاد اختلالاتی در شبکه‌های برق شوند. از این رو، برای مدیریت این ناترازی‌ها، لازم است که زیرساخت‌های شبکه برق به‌طور جامع بازسازی شوند و از فناوری‌های پیشرفته‌تری در زمینه ذخیره‌سازی انرژی استفاده شود.
در حال حاضر، سوخت‌های فسیلی همچنان به‌طور گسترده‌ای در جهان مصرف می‌شوند و در بسیاری از بخش‌های صنعت و حمل و نقل نقش کلیدی دارند.
طبق آمارهای International Energy Agency (IEA)، پیش‌بینی می‌شود که مصرف سوخت‌های فسیلی برای چند دهه آینده ادامه داشته باشد، هرچند که این مصرف با رشد انرژی‌های تجدیدپذیر همراه خواهد بود. اما با توجه به پیشرفت‌های فناوری و کاهش هزینه‌ها، انتظار می‌رود که در آینده‌ای نزدیک، انرژی‌های تجدیدپذیر سهم بیشتری از بازار جهانی انرژی را به خود اختصاص دهند.

تحلیل شرایط توسعه در جهان و آمارهای موجود نشان می‌دهد، هیچ راهی برای کنار گذاشتن کامل سوخت‌های فسیلی در آینده نزدیک وجود ندارد. سیستم‌های انرژی در سطح جهانی به‌طور قابل توجهی به سوخت‌های فسیلی وابسته‌اند و هیچ جایگزین فوری و اقتصادی برای آنها وجود ندارد. بنابراین، باید در کنار سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، به توسعه و پایدارسازی سوخت‌های فسیلی و بهینه‌سازی استفاده از آنها توجه کرد.

با توجه به بحران‌های اخیر و بررسی وضعیت جهانی انرژی، باید واقع‌بین بود و پذیرفت که سوخت‌های فسیلی هنوز در دنیای امروز نقش مهمی ایفا می‌کنند. انرژی‌های تجدیدپذیر هرچند که در حال رشد هستند، اما به‌طور کامل قادر به جایگزینی سوخت‌های فسیلی نیستند و به همین دلیل باید برای پایداری و مدیریت ناترازی‌های انرژی، از سوخت‌های فسیلی به‌طور بهینه استفاده کرد. در کنار این، ضروری است که به توسعه فناوری‌های ذخیره‌سازی انرژی، بازسازی شبکه‌های برق و استفاده از منابع تجدیدپذیر توجه ویژه‌ای داشته باشیم.

انتهای پیام