حمود سریع‌القلم معتقد است درعین حال که باید خرسند باشیم کشورمان در مسیرهمکاری با نظام بین‌الملل قرار گرفته است، باید به چالش‌های جدی فرهنگی، فکری و ساختاری موجود در این مسیر نیز توجه کنیم؛ چالش‌هایی که حتی در صورت حصول توافق، انطباق ما با محیط بین‌الملل را حداقل طی 10 سال آینده با مشکل مواجه خواهند کرد.
به گزارش نفت‌خبر، دکتر محمود سریع‌القلم شب گذشته (سوم اردیبهشتماه) در سیزدهمین نشست کارافرینان نفت و انرژی که به میزبانی انجمن مهندسین پلیمر و شیمی در محل اتاق بازرگانی تهران برگزار شد، در باب «ضرورت بین‌المللی شدن» سخن گفت و با ارائه تصویری از شکاف‌های موجود بین نوع نگاه کلان نظام حکمرانی ایران در مقایسه با کشورهای پیشرفته، عنوان کرد: باید از حصول هرگونه توافقی استقبال کرد اما واقعیت آن است مادامی که در سطح کلان، نگاه جامع و یکپارچه‌ای به الزامات پیشرفت و توسعه در کشور وجود نداشته باشد، توافق با امریکا موقت و محدود خواهد بود.
تغییر پارادایمی در کار نیست/ سریع‌القلم با اشاره به مذاکرات جاری بین دو کشور، قدری احتیاط را در پیش‌بینی نتیجه این مذاکرات لازم دانست و با طرح این سوال که «مذاکرات فعلی، رهیافت تاکتیکی حاکمیت است و یا یک تغییر پارادایم در کشور صورت گرفته؟»، در پاسخ عنوان کرد: حدس من این است که ایران با توجه به شرایط فعلی، رهیافتی تاکتیکی انتخاب کرده و هیچ تغییر پارادایمی در کشور صورت نگرفته است.
GDP تعیین‌کننده است/ وی اثربخشی بلندمدت هرگونه توافقی را منوط به تغییر پارادایم در کشور و شکل‌گیری اجماع در مجموعه حاکمیتی نسبت به این واقعیت دانست که «تولید ناخالص داخلی بالاتر به قدرت سیاسی بیشتر خواهد انجامید» و در این زمینه گفت: هیچ کشوری نمی‌تواند شاخص‌های اقتصاد خود را بدون برقراری روابط عادی با کشورهای قدرتمند دنیا مانند امریکا، روسیه و چین، ارتقا بخشد؛ کمااینکه مکزیک در بدنه حکمرانی خود به این اجماع رسید که محور اصلی، اقتصاد است و رشد اقتصادی در سایه تعامل با دنیا به دست می‌آید؛ بر این مبنا طی بیست سال گذشته به طور قابل توجهی وارد صحنه اقتصاد جهانی شده است و در حال حاضر با امریکا بالغ بر 550 میلیارد دلار تجارت دارد و امریکا در برخی صنایع به شدت به مکزیک وابسته است.
حفظ دیانت هم نیازمند ثروت است/ سریع‌القلم با تاکید بر اینکه باید اقتصاد را محور دانست چراکه اگر مبنا اختلافات سیاسی باشد، مشکلات کشورها هیچ‌گاه حل نخواهد شد، افزود: چین زمانی رویکرد خود را تغییر داد که در سطح حکمرانی به این اجماع رسید که با ادامه روند موجود، دست آخر جز برنج و لوبیا عایدی دیگری نخواهد داشت. واقعیت این است که کشورها حتی برای حفظ فرهنگ و یا دیانت خود هم به تولید ثروت نیاز دارند و کشوری که در خلق سود موفق نباشد، در تصمیم‌سازی‌های عقلانی نیز موفق نخواهد بود.
دنیا، دنیای شرکت‌هاست/ او با تاکید بر این جمله که «دنیا دیگر کشورها نیست؛ بلکه شرکت‌هاست»، افزود: ساینوپک از نظر ارزش بازار، در رتبه بالاتری نسبت به افریقا قرار دارد و یا ارزش بازارِ چهار بانک بزرگ امریکا معادل پنج درصد تولید ناخالص داخلی جهان است؛ بنابراین امروز شرکت‌ها تعیین‌کننده هستند نه کشورها و اگر بتوانیم در جذب شرکت‌ها موفق باشیم، سیاستمداران را به عنوان اپراتور شرکت‌های بزرگ جهان با خود همراه خواهیم کرد. به عبارت دیگر، نظام بین‌الملل، دولت‌های آلمان، فرانسه، انگلستان و ... نیستند؛ بلکه نظام سرمایه‌گذاری پیچیده‌ای است که باعث شده کشورها به رغم اختلافات سیاسی، از پیوند اقتصادهای خود با یکدیگر غافل نشوند.
اول؛ توسعه اقتصادی/ سریع‌القلم به سوال رایج «توسعه اقتصادی اولویت دارد یا توسعه سیاسی؟» نیز اینگونه پاسخ داد: توسعه اقتصادی، محور اصلی است و اقتصاد است که در کنار توسعه اجتماعی و فرهنگی، توسعه سیاسی را برای یک کشور به ارمغان می‌آورد. حتی کشورهای آسیایی که با اقتدارگرایان اداره می‌شوند نیز به این نتیجه رسیده‌اند که آینده در گرو تعامل با اقتصاد جهان و رشد بخش خصوصی است.
شبکه‌سازی برای مقابله با ریسک‌ها/ وی با اشاره به اینکه اکنون در دنیایی با سیستم چندقطبی با درجه بالای نااطمینانی در نظام بین‌الملل و رقابت‌های گسترده زندگی می‌کنیم، راهکار کشورهای موفق را برای مقابله با ریسک ناشی از این نااطمینانی‌ها، حرکت به سوی شبکه‌سازی عنوان کرد و افزود: پیش‌نیاز شبکه‌سازی، برقراری ارتباطات گسترده در نظام بین‌الملل است. به طور مثال، وزیر اقتصاد امارات در اجلاس اخیر داووس به گوگل، آمازون و ... پیشنهاد داد اگر دیتاسنترهای خود را در امارات مستقر کنند، آن منطقه را همانند سفارت جزو خاک امریکا قلمداد خواهند کرد. از وزیر هوش مصنوعی امارات درباره چرایی این پیشنهاد پرسیدم؛ پاسخ داد طبیعی است از این اتفاق استقبال می‌کنیم چون منتج به حضور هزاران متخصصِ جهان در امارات و ایجاد فرصت تعامل و یادگیری هرچه بیشتر در کشورمان خواهد شد.
سرمایه‌گذاری در دهه‌های آینده/وی به سرمایه‌گذاری‌های کلان کشورها از جمله عربستان و امارات در حوزه هوش مصنوعی و انرژی‌های پاک نیز اشاره کرد: یکی از دلایل آنکه اعتقاد دارم طی دهه‌های آینده انرژی‌های فسیلی همچنان مطرح خواهد بود این است که بسیاری از کشورها از سرمایه کافی برای حرکت به سمت انرژی‌های پاک برخوردار نیستند. دولت بایدن 10 میلیارد دلار به هند اعتبار داد تا از ذغالسنگ به سمت گاز طبیعی برود و اگرچه هند در پایان این دهه به اقتصاد سوم جهان تبدیل خواهد شد، اما همچنان مصرف‌کننده انرژی فسیلی باقی خواهد ماند. آب نیز شاخص مهمی برای جذب سرمایه‌گذاری‌ها در دهه‌های پیش روست و بررسی مسیر سرمایه‌گذاری‌های عربستان و امارات نشان می‌دهد به سمت سرمایه‌گذاری در کشورهایی از امریکای لاتین روی آورده‌اند که مشکل آب ندارند و نسبتا باثبات هستند.
بحران دانش در کریدورهای قدرت/ وی یکی از چالش‌های پیش‌روی ایران را بحران دانش در کریدورهای قدرت خواند و گفت: بی‌تردید تعامل با دنیا بر رشد مدارهای فکری ما اثر می‌گذارد و خوشحالم در دانشگاه‌های ایران، افراد بسیار توانمندی می‌بینم که برای کار با شبکه‌های جهانی و یادگیری در این عرصه، ظرفیت بالایی دارند؛ و در عین حال شاهدیم که دستگاه‌های اجرایی ما کمترین تعامل را با دنیا دارند.
به ایران 1450 فکر کنیم/ وی با بیان اینکه تا طبقه متوسط در کشور رشد نکند، بسیاری از شاخص‌های اقتصادی رشد نمی‌کند، ادامه داد: طبقه متوسط ما در حال حاضر در مرز 20 درصد قرار دارد؛ این نرخ درژاپن 90 درصد و در نروژ 70 درصد است. باید بپذیریم دنیا از آن کشورهایی است که به فکر نیم‌قرن آینده خود باشند، چه کسی در ایران به چالش‌های کشور در سال 1450 فکر می‌کند؟ این نوع نگاه، نیازمند افق‌های فکری متفاوتی است.
بیش از 2 دهه مذاکره/ وی با اشاره به بیش از دو دهه جریان داشتنِ مذاکرات هسته‌ای، ادامه داد: طولانی شدن این فرایند، بی‌تردید از «منافع» و «افکار» مدیران کشور نیز متاثر بوده چه آنکه اگر این مذاکرات یکبار برای همیشه به نتیجه برسد، ساختار قدرت در کشور دستخوش تغییر خواهد شد. پنج ماه پیش از حصول توافق برجام نیز در مصاحبه‌ای مطرح کرده بودم که برجام راه به جایی نخواهد برد؛ چرا که توافقی بین دو رییس‌جمهور است، نه بین دو سیستم. با این حال معتقدم باید به مذاکرات فعلی امید داشت و در عین حال بسیار از عملکرد اسراییل مراقبت کرد چراکه طی حدود سه دهه گذشته، هر زمان بحث توافق اولیه بین امریکا و ایران مطرح شد، اسراییل وارد صحنه شده است.
آماده نیستیم/ به گفته وی، حتی اگربه دنبال حصول توافق، بسیاری از مشکلات مرتفع شود و به طور مثال، دیگر در صادرات نفت با محدودیتی مواجه نباشیم، دستاورد بزرگی حاصل نشده چراکه صادرات فعلی نفت، تنها می‌تواند پاسخگوی نیازهای جاری کشور باشد و ایران برای حل مسائل خود با نظام بین‌الملل و سرمایه‌گذاری‌های کلان در همه عرصه‌ها به صادرات بیش از پنج میلیون بشکه نفت در روز و به عبارت دیگر به کار گسترده با نظام بین‌الملل نیاز دارد؛ حال آنکه بدنه بوروکراتیک کشور از آمادگی در این زمینه برخوردار نیست.
دکتر رحمان قهرمانپور، استاد علوم سیاسی نیز سخنرانی خود را با موضوع «کاهش تحریم‌ها، گذار از انرژی‌های فسیلی در خاورمیانه، دلایل و پیامدها» ارائه داد و مذاکرات فعلی ایران و امریکا را آخرین فرصت ایران پیش از فرا رسیدن دوران گذار از سوخت‌های فسیلی عنوان کرد: اگر امروز نفت به دارایی تبدیل نشود، یک فرصت تاریخی دیگر از دست می‌رود و در جهانی که رقابت بر سر رشد و توسعه فناوری‌هاست، سرمایه‌گذاری جهت توسعه فناوری در ایران بسیار کاهش خواهد یافت.
توافق بلندمدت گره‌گشاست/ وی با بیان اینکه مذاکرات جاری حتی در صورت دستیابی به توافق، بعید است سرمایه‌گذاری قابل توجهی در کشور به دنبال داشته باشد، تصریح کرد: تنها در صورتی می‌توان به جذب سرمایه‌های کلان امید داشت که توافق موقت و محدود مورد انتظار، به توافقی بلندمدت منتهی شود.
درس گرفتن از تجربیات برجام/ قهرمانپور، مساله اصلی ایران را ناکارآمدی دولت‌ها خواند و اظهار امیدواری کرد که این دولت بتواند از شکنندگی نجات یافته و با درس گرفتن از تجربیات برجام و ایجاد فضای مناسب برای فعالیت بخش خصوصی، به بهبود اقتصاد کشور کمک کند. به گفته وی، تفاوت فضای سیاسی فعلی با زمان برجام، ارتباط مناسب‌تر ایران با کشورهای منطقه است که می‌تواند در پیشبرد اهداف اقتصادی کشور پس از توافق موثر باشد.
کاهش ماجراجویی‌ها در خاورمیانه/ قهرمانپور با اشاره به اینکه گذار از نفت طی دهه‌های آینده، به کاهش درآمدهای نفتی و شکننده شدن برخی اقتصادها می‌انجامد، ادامه داد: در این شرایط، توزیع رانت‌های انرژی کاهش می‌یابد و کشورهای خاورمیانه کمتر به سراغ ماجراجویی می‌روند؛ همانطور که عربستان از سال 2019 به این نتیجه رسید و اکنون همگام با امارات، مسیر شتابان توسعه را در پیش گرفته است. به گفته وی، خاورمیانه باید در سیاست بین‌الملل برای خود نقش جدیدی تعریف کند، در غیر این صورت اهمیت خود را از دست خواهد داد. این همان واقعیتی است که عربستان و امارات به آن پی برده‌اند.
سیزدهمین نشست کارافرینان نفت و انرژی با موضوع «نفت: گفت‌وگوی آینده» شب گذشته (سوم اردیبهشتماه) به میزبانی انجمن مهندسین پلیمر و شیمی در محل اتاق بازرگانی تهران برگزار و طی این نشست، سخنرانی دکتر محمود سریع‌القلم با محوریت «ضرورت بین‌المللی شدن» ایراد شد. در این نشست، دکتر رحمان قهرمانپور به عنوان دیگر میهمان برنامه، سخنرانی خود را با موضوع «کاهش تحریم‌ها، گذار از انرژی‌های فسیلی در خاورمیانه، دلایل و پیامدها» ارائه داد. دکتر محمد مصطفوی مدیرعامل شرکت توسعه میادین پارن و گردان و محمدرضا ایروانی رئیس هیات‌مدیره شرکت انرژی دانا نیز از دیگر سخنرانان نشست بودند.
دیدگاه‌ها و نظرات خود را بنویسید
