آیا دوباره صادر کننده بنزین می شویم

در دولت حسن روحانی، ایران با تولید مازاد بنزین، صادرکننده بود و حتی درآمد ارزی قابل توجهی کسب می‌کرد. واقعیت تلخ این است که در مقابل، دولت سیزدهم با مدیریت ضعیف و عدم توجه به زیرساخت‌ها، تولید را به شدت کاهش داد و کشور را به واردکننده بنزین تبدیل کرد یعنی وضعیتی که نه تنها ارزبری بالایی دارد، بلکه امنیت انرژی کشور را تهدید می‌کند.حالا گفته می شود اگر 18 طرح پالایشی منتظر حمایت مالی باقی نماد و به سرانجام برسد ایران می تواند به صادر کننده بنزین تبدیل کند.

در حالی که ایران در دولت روحانی نه تنها نیاز داخلی بنزین را تامین می‌کرد بلکه صادرکننده این محصول استراتژیک بود، مدیریت ضعیف دولت سیزدهم منجر به کاهش شدید تولید و واردات اجباری بنزین شد. حالا آگاهان ، هشدار می‌دهند که با اجرای 18 طرح پالایشی، ایران می‌تواند دوباره به صادرکننده بنزین تبدیل شود، اما این وعده بدون پرداخت مطالبات پالایشگاه‌ها و تامین سرمایه لازم، فقط در حد شعار باقی خواهد ماند. دولت باید فوری شرایط صنایع پالایشی را مهیا کند تا این فرصت طلایی از دست نرود و کشور از ناترازی بنزین رهایی یابد.

در سال‌های اخیر، صنعت پالایش نفت ایران با چالش‌های جدی روبرو بوده که ریشه اصلی آن را می‌توان در عدم حمایت مالی دولت و مدیریت ناکارآمد جستجو کرد. دست‌اندرکاران این صنعت بارها تاکید کرده‌اند که اگر مطالبات‌شان از دولت پرداخت شود، می‌توانند طرح‌های توسعه‌ای را اجرا کنند و تولید بنزین را به حدی افزایش دهند که ایران نه تنها نیاز داخلی را تامین کند، بلکه دوباره به صادرکننده این فرآورده تبدیل شود.

در دولت حسن روحانی، ایران با تولید مازاد بنزین، صادرکننده بود و حتی درآمد ارزی قابل توجهی کسب می‌کرد. اما واقعیت تلخ این است که در مقابل، دولت مرحوم ابراهیم رئیسی با مدیریت ضعیف و عدم توجه به زیرساخت‌ها، تولید را به شدت کاهش داد و کشور را به واردکننده بنزین تبدیل کرد . وضعیتی که نه تنها ارزبری بالایی دارد، بلکه امنیت انرژی کشور را تهدید می‌کند.

اینک ناصر عاشوری، دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پالایش نفت، در اظهاراتی تازه، بار دیگر به این موضوع اشاره کرده و گفته است: اگر 18 پروژه پالایشی به سرانجام برسد، حتی با ادامه روند فعلی مصرف بی‌رویه بنزین، ایران می‌تواند نیاز داخلی را تامین کند و مازاد تولید را صادر نماید.

این اظهارات، زنگ خطری برای دولت است و آن اینکه آیا زمان آن نرسیده که به جای شعارهای تکراری، اقدام عملی انجام دهد؟ پرداخت مطالبات پالایشگاه‌ها (که بالغ بر هزاران میلیارد تومان است ) و تامین سرمایه لازم برای این طرح‌ها، نه تنها یک ضرورت اقتصادی است، بلکه یک وظیفه ملی برای جلوگیری از هدررفت منابع و تقویت جایگاه ایران در بازارهای جهانی انرژی به شمار می‌رود. اگر این فرصت از دست برود، مسئولیت مستقیم آن بر عهده دولتی است که ادعای مدیریت جهادی دارد اما در عمل، صنایع کلیدی را به حاشیه رانده است.

سابقه ناترازی بنزین و نقش دولت‌ها

برای درک عمق مشکل، باید به عقب برگردیم. در دولت روحانی، با تکمیل پروژه‌هایی مانند پالایشگاه ستاره خلیج فارس، تولید بنزین ایران به بیش از 100 میلیون لیتر در روز رسید و کشور نه تنها خودکفا شد، بلکه مازاد تولید را به کشورهای همسایه صادر کرد. این موفقیت، نتیجه سرمایه‌گذاری‌های هدفمند و حمایت از صنایع پالایشی بود. اما در دولت سیزدهم، با افزایش مصرف بی‌رویه (به دلیل عدم کنترل قاچاق و خودروهای فرسوده) و عدم اجرای طرح‌های توسعه‌ای، تولید بنزین کاهش یافت و ناترازی به اوج رسید.

طبق آمار، مصرف روزانه بنزین اکنون به حدود 130 میلیون لیتر رسیده، در حالی که تولید داخلی بین 115 تا 120 میلیون لیتر است و مابقی از طریق واردات تامین می‌شود وارداتی که هر لیتر آن حدود38 هزار تومان هزینه دارد و سالانه میلیاردها دلار ارز از کشور خارج می‌کند.

براستی چرا دولت، چرا این وضعیت را به صنایع پالایشی تحمیل می‌کند؟ چرا مطالبات پالایشگاه‌ها را پرداخت نمی‌کند تا آنها بتوانند طرح‌های توسعه‌ای را پیش ببرند؟ فعالان عرصه پالایش بارها هشدار داده اند که هدررفت بنزین سالانه 25 میلیارد دلار است و اگر اقدامی نشود، تا دو سال آینده بحران انرژی در همه حوزه‌ها (از جمله بنزین) گریبان کشور را خواهد گرفت.

این در حالی است که با اجرای طرح‌های توسعه‌ای، نه تنها ناترازی رفع می‌شود، بلکه ایران می‌تواند به صادرکننده بنزین با کیفیت یورو 4 و 5تبدیل شود.بنزینی که اکنون بیش از 70درصد تولید داخلی با اکتان 94 و استاندارد اروپایی است.

آگاهان تاکید کرده اند که 18 پروژه پالایشی برای کل مجموعه پالایشگاه‌های کشور تعریف شده که بیش از ۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد. رقمی که در برخی برآوردها به 18.7 میلیارد یورو (حدود 20 میلیارد دلار) می‌رسدتا ظرف 4 تا 5 سال آینده به بهره‌برداری برسد.

این طرح‌ها شامل پروژه‌های جدید و توسعه‌ای هستند که هدف‌شان افزایش ظرفیت تولید، بهبود کیفیت فرآورده‌ها و کاهش وابستگی به واردات است. اگر این پروژه ها اجرا شوند، ایران می‌تواند حتی با ادامه ریخت و پاش مصرف بنزین، بازار داخلی را اشباع کند و مازاد را صادر نماید.

البته تاکنون جزئیات کامل همه 18 طرح عمومی نشده، اما بر اساس اطلاعات موجود، برخی از مهم‌ترین آنها عبارتند از
پالایشگاه آدیش (Adish Refinery) که فاز اول آن با ظرفیت بیش از 120 هزار بشکه در روز، تا فروردین 1405 آماده بهره‌برداری است. این پروژه بر تولید بنزین با کیفیت تمرکز دارد و می‌تواند بخشی از ناترازی را جبران کند.
پالایشگاه مهر خلیج فارس(Mehr Khalij Fars Refinery) که با ظرفیت 60 هزار بشکه در روز، فاز اول آن نیز تا فروردین 1405 تکمیل می‌شود. مجموع ظرفیت این دو پروژه 180 هزار بشکه است و نقش کلیدی در افزایش تولید بنزین ایفا خواهد کرد.

پالایشگاه جاوید (Javid Refinery) یکی از پروژه‌های نیمه‌تمام که با پیشرفت فیزیکی بالا، نیاز به تامین تجهیزات و سرمایه دارد تا ظرفیت تولید را افزایش دهد.

پروژه توسعه اصفهان (Esfahan Expansion Project) که شامل افزایش ظرفیت 120 هزار بشکه‌ای جدیداست، که بخشی از ماشین‌آلات آن خریداری شده اما برای تکمیل نیاز به حمایت مالی فوری دارد.

طرح‌های کیفی‌سازی دیگر مانند پروژه‌های شیراز (که 90 درصد پیشرفت دارد و تا دو ماه آینده عملیاتی می‌شود)، لاوان، بندرعباس و تبریز، که تمرکز‌شان بر تولید بنزین یورو 5 و کاهش آلاینده‌هاست هم در این سیر قرار دارند. این طرح‌ها بخشی از 13 پروژه کیفی هستند که می‌توانند تنوع محصولات را از 30 به 46 افزایش دهند.

این 18 طرح، ترکیبی از پالایشگاه‌های کوچک و متوسط (مانند 20 تا 40 هزار بشکه‌ای) و توسعه پتروپالایشگاه‌هاست که از نظر پدافند غیرعامل نیز اهمیت دارند. اما بدون سرمایه‌گذاری، همه آنها زمین‌گیر خواهند ماند. دولت، نباید در این زمینه تاخیر کند. پرداخت 200 هزار میلیارد تومان بدهی به پالایشگاه‌ها و اجازه تهاتر مالیاتی (50 هزار میلیارد تومان) می‌تواند چرخ این پروژه‌ها را به حرکت درآورد.

متولیان دولتی باید بدانند، زمان سر دادن شعارهای همیشگی گذشته است. صنایع پالایشی با چالش‌هایی مانند مهاجرت نیروهای متخصص (به دلیل حقوق پایین) و کمبود منابع مالی روبرو هستند.

اگر ایران بخواهد دوباره صادرکننده بنزین شود و از واردات 4 میلیارد دلاری فعلی خلاصی یابد، باید فورا مطالبات پالایشی ها را پرداخت کند، سرمایه‌گذاری را تسهیل نماید و از احداث پالایشگاه‌های کوچک حمایت کند. در غیر این صورت، این وعده‌ها فقط در حد شعار باقی خواهند ماند و کشور را به بحران عمیق‌تری سوق خواهند داد. مردم منتظر اقدام عملی هستند.

انتهای پیام