زخم‌هایی که دریا فراموش نمی‌کند:

تحریریه نفت خبر: از آلاسکا تا خلیج مکزیک، دریاها هنوز بوی نفت می ‌دهند. دهه‌ ها پس از فاجعه ‌هایی چون اگزون والدز و دیپ‌واتر هورایزن، پژوهش‌ ها نشان می‌ دهد اثرات نشت نفت تنها در لکه‌های سیاه سطح آب خلاصه نمی ‌شود، بلکه در قلب اکوسیستم ‌های دریایی، در سلول ‌های ماهی‌ ها، در اسکلت مرجان ‌ها و در ریشه ‌های مانگروها نفوذ کرده و ساختار زیستی اقیانوس ‌ها را برای نسل ‌ها تغییر داده است. 

به گزارش نفت خبر- نشت‌ های نفتی بزرگ از اگزون والدز تا فاجعه دیپ‌واتر هورایزن (۲۰۱۰) نشان داده ‌اند که تأثیرات این حوادث فراتر از آلودگی سطحی و مرگ ‌های فوری است، نفت بخشی از اکوسیستم را «زخم‌خورده» و گاهی چندین دهه‌ توان بازیابی طبیعی را از بین می ‌برد.

 پژوهش ‌های اخیر نشان می‌ دهند که پیامدهای بلند مدت بر سه بخش حیاتی اکوسیستم ‌های دریایی، ماهی ‌ها، مرجان ‌ها و زیست ‌بوم ‌های ساحلی (مانند حرا/مَنگروو و تالاب ‌ها) همزمان پیچیده و چند وجهی‌ اند. 

اما نفت چطور می تواند به سیستم های زیستی آسیب بزند و مکانسیم آن چیست؟ابتدا باید به این موضوع اشاره کرد که نفت خام و فرآورده‌ های هیدروکربنی شامل ترکیباتی نظیر هیدروکربن‌ های چند حلقه ‌ای آروماتیک (PAHs) هستند که سمی، مقاوم به تجزیه و قادر به نفوذ به بافت ‌های زیستی و رسوبات ‌اند.

این ترکیبات می توانند منجر به مسمومیت مستقیم (مرگ یا کاهش بقا)، اثرات زیرکشنده بر متابولیزم و تولید مثل، انباشته شدن زیستی ، و تغییر خواص میکروبی و فیزیکی رسوبات که مسیرهای بازیابی طبیعی را مختل می‌کنند، شوند. علاوه بر این، نفت روی سطح، جوانه ‌ها و لاروها را می‌ پوشاند و چرخه‌ های غذایی محلی را دگرگون می ‌سازد. 

اما مطالعات نشان می دهد اثرات روی ماهی ها بیشتر است. مطالعات میدانی و آزمایشگاهی نشان داده‌ اند که قرار گرفتن در معرض نفت یا PAHها می‌ تواند موجب ناهنجاری ‌های قلبی و تنفسی در لاروی ماهی ‌ها، اختلالات هورمونی و تولید مثلی، کاهش رشد، و افزایش مرگ‌ و میر نوزادان دریایی شود. 

این پیامدها به کاهش بازتولید و افت جمعیت در سطح گونه‌ها منجر می‌ شود. به ‌عنوان مثال، تحقیقات پس از دیپ‌واتر هورایزن نشان داد لارو برخی گونه‌ های تجاری مثل تن و برخی ماهیان بزرگ احتمالاً دچار نارسایی قلبی و کاهش شانس بقا شده‌ اند، همچنین PAHها در ارگانسم‌ های پایانی زنجیره غذایی انباشته شده ‌اند که ریسک ‌های بلندمدت برای سلامت جمعیت ‌ها و صید انسانی ایجاد می ‌کند. 

همچنین در مرجان ها نیز شاهد اثرات بلند مدت هستیم. مرجان ‌ها به‌ دلیل ارتباط نزدیک با میکروبیوم ‌ها و حساسیّت بالا به تغییرات شیمیایی محیطی از آسیب‌ های نفتی به ‌شدت متأثر می ‌شوند. نفت می ‌تواند توانایی تولید مثل، رشد اسکلتی و جابجایی نماتدها/سیمبیونت ‌ها (مانند زئوگزانتله‌ها) را مختل کند، رسوبات نفتی که به بستر مرجانی نفوذ کنند، تجزیه بسیار آهسته ‌ای دارند و می‌ توانند سال ‌ها یا دهه ‌ها اثرات مزمن (مثل ضعف ساختار اسکلتی، افزایش شکنندگی، و تغییر میکروبیوم مرجان) به جا بگذارند. 

اما مَنگرووها و تالاب‌ های ساحلی «تله‌ی نفت» هستند. ریشه ‌ها و رسوبات این زیستگاه ‌ها نفت را نگه می ‌دارند و مانع از ته ‌نشینی و تجزیه سریع می‌ شوند. این موضوع باعث مرگ درختان، کاهش بازدهشی تولید مثل گونه‌ های بومی (مثل ماهی‌ های جوان و صدف ‌ها)، و از هم ‌گسیختگی خدمات اکوسیستمی (حفاظت ساحل، ذخیره کربن، محل زادآوری) می شود. بازیابی مَنگرووها بسیار کند و گاهی ناممکن است مگر اینکه پاکسازی و بازسازی هدفمند انجام شود. گزارش ‌های بین ‌المللی نشان می ‌دهند که نشت ‌های بزرگ می ‌توانند میلیون ‌ها هکتار از زیستگاه‌ های ساحلی را برای دهه‌ ها آسیب‌پذیر کنند. 

دوام این آلودگی ها را می توان تاثیرات پنهان دانست. وقتی لکه ‌های سطحی درجهت کاهش هستند، میزان قابل توجهی نفت ممکن است در رسوبات دفن شود و بعدها به‌صورت «منبع ثانویه» آزاد شوند، این امر موجب اثرات مزمن و تجدید شونده می ‌شود که پیوسته سلامت جوامع بومی مرجان ‌ها و صدف ‌واران را تهدید می ‌کند. مطالعات نشان داده ‌اند که پیامدهای واقعی در بسیاری موارد سال‌ ها بعد (و نه فقط ماه‌ ها) آشکار می ‌شوند. 

حال می توان برای این موضوع پاسخ کوتاه مدت ضروری است، این موارد شامل، پایش بلندمدت مبتنی بر شاخص‌ های زیستی (بیومارکرها، سلامت جنینی ماهیان، وضعیت میکروبیوم مرجان)، تمرکز بر پاکسازی رسوبات حساس و بازسازی اکوسیستم‌ های ساحلی، ارزیابی اقتصادیِ زیان‌ های خدمات اکوسیستم و جبران خسارت مبتنی بر شواهد علمی و سرمایه ‌گذاری در پژوهش برای درک تعاملات میکروبی-شیمیایی نفت و میزبان ‌ها انجام شود، زیرا بدون این موارد بازیابی واقعی و تصمیم‌سازی درست ممکن نیست.

در نهایت می توان گفت نفت نه ‌فقط یک لکه‌ی گذرا روی آب ، بلکه می ‌تواند ساختار و عملکرد زیست‌ محیطی را برای نسل‌ ها دگرگون سازد. سیاست‌ گذاران، شرکت‌ های محیط ‌زیستی و جوامع ساحلی باید برنامه‌ های پیشگیرانه، آمادگی برای پاسخ درمیادین و طرح‌ های بازسازی بلندمدت را براساس داده‌ های علمی طراحی کنند تا از تبعات بلندمدت و جبران ‌ناپذیر جلوگیری کند.