محمد حسین لطف الهی _ نفت خبر ؛
برزیل، گویان و آرژانتین، سه موتور محرک اصلی رشد جهانی نفت، با تکیه بر ذخایر عظیم خود در اعماق دریا و میادین شیل، در حال تبدیل شدن به جبهه جدید انرژی‌های فسیلی جهان هستند؛ جهشی که در تضاد آشکار با بحران فزاینده آب‌وهوایی قرار دارد.
در امتداد ساحل شمال شرقی برزیل، جایی که آب‌های گل‌آلود و سنگین رودخانه عظیم آمازون به اقیانوس اطلس می‌ریزند، دو گنجینه کاملاً متفاوت نهفته است. اولین گنج، یک الماس زیست‌محیطی است: یک صخره مرجانی آب‌های عمیق به مساحت بیش از ۹,۰۰۰ کیلومتر مربع که کشف آن کمتر از یک دهه پیش صورت گرفت. اما گنجینه دوم، این گوهر زیست‌محیطی را در معرض خطر فوری قرار می‌دهد. تخمین زده می‌شود که میلیاردها بشکه نفت در رسوبات باستانی زیر بستر دریا مدفون باشند و اخیراً مجوزهای حفاری در این منطقه صادر شده است.
این تصویر تنها گوشه‌ای از داستان بزرگ‌تری است که در سراسر آمریکای جنوبی در حال وقوع است؛ قاره‌ای که شاهد یک رونق نفتی بی‌سابقه است. به گفته نیکول فیگویردو د اولیویرا، مدیر اجرایی سازمان غیرانتفاعی زیست‌محیطی آرایارا: «واقعاً باورنکردنی است که این توسعه با چه سرعتی و در چه مقیاسی در حال گسترش است.»
برزیل، گویان و آرژانتین در خط مقدم این جبهه جدید قرار دارند و در میان پنج نیروی اصلی رشد تولید نفت جهانی در خارج از اوپک دسته‌بندی می‌شوند. این سه کشور با وجود تفاوت‌های فاحش سیاسی و اقتصادی – برزیلِ غول‌پیکر با رئیس‌جمهوری که حامی محیط زیست است، گویانِ فقیر با تنوع زیستی بالا و آرژانتینِ پرنوسان به رهبری فردی منکر تغییرات اقلیمی – در یک هدف مشترک متحد شده‌اند: گسترش تولید نفت به عنوان عاملی حیاتی برای توسعه اقتصادی و اجتماعی.
این افزایش بی‌سابقه در تولید سوخت‌های فسیلی در حالی رخ می‌دهد که تأثیرات بحران آب‌وهوایی—که دقیقاً توسط همین سوخت‌ها تشدید شده—با شدت فزاینده‌ای مردم آمریکای جنوبی را در معرض آتش‌سوزی، سیل، طوفان و خشکسالی‌های طولانی‌تر قرار داده است. نقش برزیل به عنوان میزبان کنفرانس آب‌وهوایی COP30 در شهر بلِم، که قرار است یک نشست مهم برای تعیین اهداف کاهش آلودگی‌های گرم‌کننده سیاره باشد، به این جهش نفتی تناقضی خاص می‌بخشد.
اما در حالی که تقاضای جهانی برای نفت همچنان قوی است و کشورهای ثروتمندتر نیز نشانه‌ای از کاهش عرضه خود ندارند، استدلال این کشورها این است: چرا منبع نفت نباید از آمریکای جنوبی تأمین شود؟ فرانسیسکو مونالدی، مدیر برنامه انرژی آمریکای لاتین در دانشگاه رایس، می‌گوید: «آمریکای جنوبی یکی از معدود مناطقی بود که در اوایل قرن جاری نتوانست از رونق نفتی بهره ببرد، اما این وضعیت به طور قابل توجهی در حال تغییر است.»
کشف‌های اخیر هیجان زیادی ایجاد کرده‌اند، به ویژه به این دلیل که نفت آمریکای جنوبی معمولاً ارزان‌تر از میانگین جهانی است و به دلیل زیرساخت‌های جدیدتر، اغلب با انتشار آلودگی‌های آب‌وهوایی کمی کمتر در هر بشکه تولید می‌شود. شرکت‌های نفتی بزرگی مانند اکسون و شورون با مشاهده پتانسیل مالی در اقیانوس‌های عمیق و میادین شیل این قاره، به سرعت وارد عمل شده‌اند.
برزیل، بزرگترین تولیدکننده نفت و گاز منطقه، به لطف ذخایر نفتی «پیش‌نمک» که در سال ۲۰۰۶ در زیر لایه‌های ضخیم نمک در اعماق اقیانوس کشف شد، به ستاره این تحولات تبدیل شده است. اکنون، نفت خام برای اولین بار در سال ۲۰۲۴ به مهم‌ترین صادرات این کشور تبدیل شده و از سویا پیشی گرفته است.
با این حال، جنجالی‌ترین پروژه در دهانه رودخانه آمازون قرار دارد، جایی که آژانس زیست‌محیطی برزیل ماه گذشته پس از یک فرآیند صدور مجوز سختگیرانه، چراغ سبز حفاری اکتشافی را به شرکت پتروبراس نشان داد. با وجود اینکه برزیل با ریاست لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا، کاهش چشمگیری در جنگل‌زدایی و افزایش انرژی‌های تجدیدپذیر را رقم زده، رئیس‌جمهور لولا همواره حامی صنعت نفت بوده و استدلال می‌کند که درآمد نفتی می‌تواند منبع مالی گذار این کشور به انرژی پاک باشد. لولا در رد اتهامات گفت: «من نمی‌خواهم رهبر محیط زیست باشم. هرگز ادعا نکردم که هستم... کنار گذاشتن نفت غیرمسئولانه خواهد بود.»
در همین حال، گویان با جمعیتی حدود ۸۲۰,۰۰۰ نفر، با کشف نفت در سال ۲۰۱۵، به سریع‌ترین اقتصاد در حال رشد جهان تبدیل شده است، با بالاترین سرانه تولید نفت در منطقه، وضعیتی که مونالدی آن را با کشورهای خاورمیانه مقایسه می‌کند. پرزیدنت عرفان علی اصرار دارد که کشورش می‌تواند توسعه نفتی را با حفاظت از محیط زیست، از جمله جنگل‌های انبوهش، به گونه‌ای متعادل کند که این درآمدها به کاهش فقر کمک کند. اما نگرانی‌هایی در مورد «نفرین منابع» – که در آن ثروت عظیم می‌تواند زندگی مردم را بدتر کند – وجود دارد، شبیه وضعیتی که در ونزوئلا مشاهده شده است.
در جنوب، آرژانتین، منطقه عظیم شیل «واکا موئرتا» (گاو مرده) را به عنوان بزرگترین امید خود برای بهبود اقتصادی تحت رهبری خاویر میلی، رئیس‌جمهور لیبرتارین، می‌بیند. گابریل بلانکو، استاد دانشگاه ملی بوینس آیرس، می‌گوید: «تقریباً همه چیز به گسترش واکا موئرتا مربوط می‌شود. روایت این است که ما ثروتمند خواهیم شد و توسعه خواهیم یافت.» اما کارشناسان زیست‌محیطی از تأثیرات فرآیندی که شامل تزریق سیالات تحت فشار بالا به زمین است بر منابع آب و محیط زیست این منطقه بیم دارند.
هنوز مشخص نیست که آینده نفتی آمریکای جنوبی چگونه رقم خواهد خورد. پیش‌بینی می‌شود که تقاضای جهانی برای نفت در ابتدای دهه آینده به اوج خود برسد، و این خطر وجود دارد که کشورهایی که با شدت زیاد بر سوخت‌های فسیلی تمرکز می‌کنند، خود را در یک صنعت کم‌بازده گرفتار ببینند. مایکل راس، استاد علوم سیاسی در دانشگاه کالیفرنیا، می‌گوید: «این کشورها درست زمانی به مهمانی می‌رسند که قرار است بساط جمع شود.»
با این حال، در حال حاضر، تقاضا باقی است. همانطور که بلانکو نتیجه می‌گیرد، دلباختگی منطقه به سوخت‌های فسیلی، بخشی از یک حرکت جهانی بزرگتر است: یک اجماع ضمنی و گاه صریح مبنی بر اینکه استخراج نفت می‌تواند و باید برای دهه‌های آینده ادامه یابد. رهبران تصمیم گرفته‌اند با قدرت بر پدال گاز فشار دهند و با سوخت‌های فسیلی به هر قیمتی پیش بروند.
دیدگاه‌ها و نظرات خود را بنویسید
