چین چگونه در سال ۲۰۲۵ به بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار پتروشیمی جهان تبدیل شد؟

پارسا ملکی، نفت خبر: 

تازه‌ترین داده‌های مؤسسه ICIS و آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد که چین در سال ۲۰۲۵ با جهشی کم‌سابقه در ساخت و توسعه مجتمع‌های شیمیایی، به بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار پتروشیمی جهان تبدیل شده است؛ جایگاهی که نتیجه ترکیب کمبود داخلی، سیاست صنعتی پیشرو و رقابت با غرب در این صنعت است.

پکن در سال‌هایی که اقتصاد جهانی با محدودیت‌های سرمایه‌گذاری، فشارهای زیست‌محیطی و بحران انرژی دست‌وپنجه نرم می‌کرد، بی‌وقفه روند توسعه زیرساخت‌های پتروشیمی خود را ادامه داده است. طبق گزارش سالانه ICIS، مجموع پروژه‌های پتروشیمی در حال اجرا و آغاز شده در چین طی پنج سال گذشته به بیش از ۴۰۰ میلیارد دلار رسیده؛ رقمی که از سرمایه‌گذاری هم‌زمان ایالات متحده، اروپا و خاورمیانه نیز فراتر است. این موج عظیم نه به‌صورت یکباره، بلکه در ادامه روندی شکل گرفت که از ۲۰۱۸ و هم‌زمان با تشدید جنگ تجاری با آمریکا شدت گرفت.

مقام‌های دولتی چین بارها تأکید کرده‌اند که توسعه صنایع مادر از نیمه‌هادی‌ها تا مواد شیمیایی پایه، بخشی از راهبرد «خودکفایی صنعتی» است. در برنامه پنج‌ساله چهاردهم نیز پتروشیمی در گروه صنایعی قرار گرفته که توسعه آن‌ها برای امنیت ملی «بنیادین» تلقی می‌شود. این جایگاه باعث شده بانک‌های دولتی، دولت‌های محلی و مجموعه‌های سرمایه‌گذاری وابسته به دولت، تأمین مالی پروژه‌های پتروشیمی؛ از وام با نرخ ترجیحی گرفته تا تخصیص زمین و تضمین خرید محصول را در اولویت قرار دهند.

رشد مصرف داخلی، مهم‌ترین محرک این سرمایه‌گذاری‌ها بوده است. اگرچه آهنگ رشد اقتصادی چین در دهه اخیر آرام‌تر شده، اما صنایع خودروهای برقی، انرژی‌های تجدیدپذیر، الکترونیک و ساخت‌وساز صنعتی همچنان مصرف‌کننده اصلی رزین‌ها و پلیمرهای پایه‌اند. آمار وزارت صنعت چین نشان می‌دهد مصرف پلی‌اولفین‌ها در سال ۲۰۲۵ حدود ۱۲ میلیون تن بیش از ظرفیت تولید داخلی بوده و این شکاف، انگیزه‌ای جدی برای توسعه واحدهای جدید ایجاد کرده است.

نقش مجتمع‌های عظیم و یکپارچه در این روند، تعیین‌کننده بوده است. پروژه‌های بزرگ‌مقیاس در استان‌های فوجیان، شاندونگ و گوانگ‌دونگ که اغلب با مشارکت شرکت‌هایی مانند سینوپک، هنگ‌لی، رونگ‌شنگ و حتی آرامکو عربستان به انجام رسیده‌اند؛ ساختاری یکپارچه از پالایشگاه، کراکر بخار، واحدهای تولید الفین و خطوط تولید پلیمر را در یک مجموعه واحد گرد آورده‌اند. ساختاری که هزینه‌های تولید را نسبت به مدل‌های سنتی، ۲۰ تا ۳۰ درصد کاهش می‌دهد. به گفته چن یوفان، تحلیلگر بازار پتروشیمی در شانگهای، چین با سرعتی بی‌سابقه در حال استانداردسازی مدل مجتمع‌های یکپارچه است. این مدل نه تنها هزینه‌های تولید را به طور قابل توجهی پایین می‌آورد، بلکه انعطاف‌پذیری عملیاتی را به سطحی بی‌نظیر ارتقا می‌بخشد.

در کنار این تحولات داخلی، چین الگوی همکاری خارجی خود را نیز بازتعریف کرده است. قراردادهای مشترک با آرامکو، مشارکت‌های فنی با شرکت‌های ژاپنی و کره‌ای و سرمایه‌گذاری‌های هدفمند در تأمین خوراک، بخشی از این راهبرد بوده است.
با بحران انرژی اروپا و افزایش شدید قیمت گاز طبیعی مایع، بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی ترجیح دادند پروژه‌های جدید خود را در مناطقی اجرا کنند که هم انرژی ارزان‌تر دارد و هم مقررات سختگیرانه کربنی اعمال نمی‌کند. این شرایط چین را به مقصدی مناسب برای سرمایه‌گذاری صنعتی تبدیل کرده است.

اما این موج بزرگ توسعه اکنون در حال تغییر نقشه تجاری منطقه است. افزایش ظرفیت چین در تولید پلی‌اتیلن و پلی‌پروپیلن باعث شده این کشور بخشی از نیاز داخلی خود را از طریق تولید جایگزین کند و حتی در برخی محصولات وارد مرحله صادرات محدود شود؛ موضوعی که به گفته کارشناسان ICIS، فشار قیمتی قابل توجهی بر تولیدکنندگان خاورمیانه، کره‌جنوبی و سنگاپور وارد کرده است. کاهش قیمت‌های منطقه‌ای و افت حاشیه سود، نتیجه مستقیم همین تغییر در توازن عرضه و تقاضا است.

برای کشورهایی مانند ایران، وضعیت پیچیده‌تر است. چین طی دو دهه گذشته همواره بزرگ‌ترین مشتری محصولات پتروشیمی ایران بوده و کاهش نیاز وارداتی پکن می‌تواند به‌طور مستقیم حجم و قیمت صادرات ایران را تحت تأثیر قرار دهد.
اکنون پرسش اصلی این است که موج توسعه چین چه پیامدهایی برای آینده صنعت پتروشیمی جهان خواهد داشت. تحلیلگران ICIS بر این باورند که ظرف سه تا پنج سال آینده، بازار آسیا با دوره‌ای از مازاد ظرفیت روبه‌رو می‌شود و تنها شرکت‌هایی که بتوانند هزینه تولید خود را کاهش دهند یا قراردادهای بلندمدت صادراتی داشته باشند، قادر خواهند بود از این مرحله عبور کنند. از سوی دیگر، سیاست پکن برای افزایش تولید داخلی احتمالاً ادامه خواهد یافت، زیرا این کشور هنوز به سطح خودکفایی کامل نرسیده است.

با توجه به روندهای موجود، به نظر می‌رسد چین جایگاه خود را به‌عنوان بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار پتروشیمی جهان در سال‌های پیش‌رو نیز حفظ خواهد کرد. سرعت ساخت‌وساز، مدل یکپارچه مجتمع‌ها، دسترسی به سرمایه ارزان و چشم‌انداز تقاضای داخلی، عواملی هستند که تا آینده قابل پیش‌بینی به نفع پکن عمل می‌کنند؛ وضعیتی که پیامدهای اقتصادی و ژئوپلیتیکی آن برای بسیاری از بازیگران بازار از خاورمیانه گرفته تا آسیای جنوب‌شرقی، تعیین‌کننده خواهد بود.

انتهای پیام