ترک استریم، ایران را از بازار گاز اروپا محروم می‌کند

پارسا ملکی گزارشگر نفت خبر:

افزایش صادرات در ماه مه؛ نقشی کلیدی در امنیت انرژی

داده‌ها نشان می‌دهد صادرات گاز از طریق ترک‌استریم در ماه مه ۲۰۲۵ نسبت به آوریل همان سال ۱۰ درصد افزایش یافته است. این میزان از ۴۱.۷ میلیون مترمکعب به ۴۶ میلیون مترمکعب در روز رسید. این رشد، نشان‌دهنده نقش حیاتی ترک‌استریم در تامین گاز اروپا است، به ویژه برای کشورهایی نظیر مجارستان و صربستان. با این حال، این میزان در مقایسه با ماه مه ۲۰۲۴ که به ۴۷.۲ میلیون مترمکعب در روز می‌رسید، اندکی کاهش یافته است.
این کاهش را می‌توان به دلایل مختلفی نسبت داد. افزایش واردات گاز طبیعی مایع به اروپا در سال ۲۰۲۴ به ۱۲۰ میلیارد مترمکعب و در پنج ماه نخست ۲۰۲۵ به ۵۹.۵ میلیارد مترمکعب رسید. این رشد، رقابت با گاز خط لوله را به شدت افزایش داد. همچنین، کاهش تقاضای گاز به دلیل هوای گرم‌تر در بهار ۲۰۲۵ با ۵ درصد کاهش مصرف نسبت به مه ۲۰۲۴ و رشد ۸ درصدی تولید برق از منابع تجدیدپذیر در اروپا نیز در این کاهش نقش داشته‌اند.
در پنج ماه نخست ۲۰۲۵، میانگین عرضه گاز ترک‌استریم حدود ۷.۲ میلیارد مترمکعب بود که ۱۰ تا ۱۵ درصد از کل واردات گاز اروپا را تامین کرده است. صادرات این خط لوله در ژانویه ۲۰۲۵ به اوج خود از زمان راه‌اندازی در ۲۰۲۰ رسید و نشان‌دهنده اهمیت آن در فصول پرتقاضا است. گاز ترک‌استریم عمدتاً به ترکیه، مجارستان و صربستان توزیع می‌شود. به عنوان مثال، مجارستان در سال ۲۰۲۴ حدود ۵۰ درصد و صربستان ۸۰ درصد نیاز گازی خود را از این خط تامین کردند.
________________________________________

ترک‌استریم: شریان حیاتی در بستر تنش‌های ژئوپلیتیکی

پس از توقف عرضه از خطوط اوکراینی در ژانویه ۲۰۲۵ و کاهش عرضه نورد استریم، خط لوله ترک‌استریم با ظرفیت ۳۱.۵ میلیارد مترمکعب در سال، به مسیر اصلی صادرات گاز روسیه به اروپا تبدیل شده است. بحران اوکراین و تحریم‌های متعاقب آن، اهمیت این خط لوله را دوچندان کرده است. ذخایر گاز اروپا در زمستان ۲۰۲۴-۲۰۲۵ به ۴۴ درصد رسید که نیاز به منابع پایدار مانند ترک‌استریم را برجسته می‌کند.

با وجود تلاش‌های اتحادیه اروپا برای کاهش وابستگی به گاز روسیه، افزایش صادرات ترک‌استریم در ماه مه ۲۰۲۵ نشان‌دهنده وابستگی گازی کشورهای خاصی نظیر مجارستان و صربستان به روسیه است. این وابستگی ریشه در کمبود پایانه‌های گاز طبیعی مایع در مرکز اروپا، هزینه‌های بالای این گاز که ۳۰ تا ۴۰ درصد گران‌تر از گاز خط لوله است و قراردادهای بلندمدت با روسیه دارد، مانند قرارداد ۱۵ ساله مجارستان با گازپروم در سال ۲۰۲۱. اتریش نیز حدود ۸۰ درصد گاز خود را از روسیه تامین می‌کند.
________________________________________

ترکیه: از مسیر ترانزیت تا هاب گازی منطقه‌ای

ترکیه با موقعیت استراتژیک خود، پلی بین منابع گازی خاورمیانه مانند ایران، آسیای مرکزی مانند آذربایجان از طریق خط لوله تاناپ تاپ و بازارهای اروپاست. در حالی که ایران به دلیل تحریم‌ها و کمبود زیرساخت‌ها از فرصت تبدیل شدن به هاب گازی بازمانده، ترکیه با بهره‌برداری از خطوط لوله موجود و توسعه زیرساخت‌های خود، در مسیر تبدیل شدن به یک هاب گازی منطقه‌ای گام برمی‌دارد. پایانه مارمارا ارغلیسی و علی‌آغا در حال ارتقا هستند و تاسیسات ذخیره‌سازی سیلوری نیز در حال توسعه است.

مذاکرات با ترکمنستان برای صادرات ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز سالانه پیش می‌رود، اما نیاز به زیرساخت‌های جدید و موافقت کشورهای واسطه چالش‌هایی را ایجاد می‌کند. اکتشاف گاز در مدیترانه شرقی نیز با تنش‌های ژئوپلیتیکی با یونان و قبرس مواجه است. تبدیل شدن به هاب گازی، قدرت چانه‌زنی ترکیه را افزایش می‌دهد، اما رقابت با هلند با ظرفیت گاز طبیعی مایع بیش از ۲۰ میلیون تن و نیاز به سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیارد دلاری، موانع جدی هستند.
________________________________________

چشم‌انداز آینده و چالش‌ها

افزایش صادرات ترک‌استریم نشان‌دهنده چالش‌های اروپا در جایگزینی کامل گاز روسیه است. این وضعیت اهرمی برای ترکیه و روسیه در مذاکرات با اروپا فراهم می‌کند، به ویژه در شرایط ادامه تنش‌های اوکراین. در اکتبر ۲۰۲۲ کاهش عرضه ترک‌استریم قیمت گاز را ۱۰ درصد افزایش داد، اما در ماه مه ۲۰۲۵ افزایش عرضه، قیمت‌ها را در محدوده ۳۰ تا ۳۵ یورو به ازای هر مگاوات‌ساعت تثبیت کرد که نسبت به اوج ۵۰ یورو در زمستان ۲۰۲۴ کاهش نشان می‌دهد. با این حال، وابستگی به یک منبع، ریسک نوسانات قیمتی را حفظ می‌کند.

اروپا در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۲۰ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی مایع وارد کرد که تا مه ۲۰۲۵ به ۵۹.۵ میلیارد مترمکعب رسید. نروژ ۱۱۰ میلیارد مترمکعب معادل ۵۰ درصد گاز خط لوله اروپا و خط لوله TAP از آذربایجان ۱۰ میلیارد مترمکعب تامین کردند. ترک‌استریم با ۷.۲ میلیارد مترمکعب در پنج ماه ۲۰۲۵، سهم ۱۰ تا ۱۵ درصدی دارد که نشان‌دهنده رقابت شدید در بازار است.

تعمیرات احتمالی ترک‌استریم و تنش‌های دیپلماتیک مانند مذاکرات ترکیه با اتحادیه اروپا یا تحریم‌های احتمالی علیه روسیه می‌توانند عرضه را مختل کنند. قدرت گرفتن ترکیه به عنوان هاب گازی ممکن است تنش‌هایی با ایران یا قطر با صادرات ۸۰ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی مایع در ۲۰۲۴ ایجاد کند. همچنین، افزایش استفاده از گاز با اهداف اقلیمی اروپا برای کاهش ۵۵ درصدی انتشار کربن تا ۲۰۳۰ در تناقض است. ترکیه نیز با هدف ۲۰ گیگاوات انرژی خورشیدی تا ۲۰۳۰ به سمت انرژی‌های پاک حرکت می‌کند.
در مجموع، افزایش ۱۰ درصدی صادرات گاز ترک‌استریم در ماه مه ۲۰۲۵، نقش کلیدی این خط لوله را در تامین انرژی اروپا نشان می‌دهد و جایگاه ترکیه را به عنوان محور انرژی تقویت می‌کند. این در حالی است که ایران به دلیل تحریم‌ها از فرصت مشابه بازمانده است. کاهش جزئی نسبت به ماه مه ۲۰۲۴، کاهش ذخایر گاز اروپا و رقابت با گاز طبیعی مایع، نروژ و TAP پیچیدگی‌های بازار را برجسته می‌کند و آینده انرژی اروپا را در هاله‌ای از ابهام قرار می‌دهد.

انتهای پیام