تاثیر احتمالی COP30 بر قیمت انرژی

محمدحسین لطف‌الهی، نفت خبر: در آستانه برگزاری نشست COP30 در برزیل، افراد و سازمان‌های فعال محیط زیستی، در شهر بلم گرد هم می‌آیند تا در خصوص چارچوب‌های سیاستی اقلیمی جهان اظهار نظر کنند. بررسی‌های نشان می‌دهد که این نشست‌های اقلیمی، در کوتاه مدت تاثیری نسبی بر نوسانات بازارهای انرژی داشته‌اند. با این حال، عدم الزام کشورها به پایبندی به خط مشی این اجلاس‌ها، باعث شده که چشم‌انداز سود‌آوری صنایع نفتی جهان، همچنان در سطوح بالایی برآورد شود. در این میان، اقتصاد‌های بزرگ جهان، مانند آمریکا، چین و هند، و همچنین کشورهای نفت‌خیز جهان، بهره‌وری اقتصادی را به ملاحظات زیست‌محیطی ترجیح می‌دهند و سرمایه‌گذاری در اکتشاف میدان‌های نفتی و گازی، همچنان روندی فزاینده دارد.

لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور برزیل، در سخنرانی افتتاحیه خود خواستار تدوین «یک نقشه راه جهانی برای کنار گذاشتن سوخت‌های فسیلی» و معکوس کردن روند جنگل‌زدایی شد. او تاکید کرد که با وجود «تناقضات و دشواری‌های فراوان»، کشورها می‌توانند برای غلبه بر وابستگی به سوخت‌های فسیلی به اجماع برسند. او گفت:‌ «اکنون زمان آن رسیده است که جهان با واقعیت روبه‌رو شود و تصمیم بگیرد که آیا جسارت و اراده لازم برای تسریع در گذار انرژی و مقابله مؤثر با تغییرات اقلیمی را دارد یا نه؟»

وی از رهبران جهان خواست تا منابع مالی لازم برای گذار از سوخت‌های فسیلی و احیای جنگل‌ها را بسیج کنند. در این میان، موضوع تامین مالی اقلیم (اعم از منابع عمومی و خصوصی) از محورهای اصلی گفت‌وگوهای COP30 خواهد بود. این درخواست پس از آن مطرح شد که برخی کشورهای درحال‌توسعه هدف جدید ۳۰۰ میلیارد دلار در سال برای تامین مالی اقلیمی را که در نشست پیشین در باکو تصویب شد، ناکافی دانستند. نقشه‌راه «باکو تا بلم» که اخیراً منتشر شده، مسیر رسیدن به جریان مالی سالانه 1.3 تریلیون دلار تا سال ۲۰۳۵ برای کشورهای درحال‌توسعه را ترسیم کرده است. این نقشه‌راه پیشنهاد می‌کند که مجموعه‌ای از مالیات‌ها از جمله بر حمل‌ونقل هوایی و دریایی، کالاهای لوکس، تراکنش‌های مالی و مالیات بر ثروت شرکت‌ها می‌تواند منابع این سرمایه‌گذاری را تامین کند.

اثر نشست کاپ بر سوخت‌های فسیلی
اجلاس‌های بین‌المللی تغییرات اقلیمی، به‌ویژه اجلاس COP28 و پس از آن COP29) تاثیری چشمگیر اما دوگانه بر بازار جهانی انرژی و قیمت سوخت‌های فسیلی برجای گذاشتند. در حالی که این نشست‌ها از نظر سیاسی و نمادین گامی تاریخی در جهت گذار از سوخت‌های فسیلی تلقی می‌شوند، واکنش بازار نفت و گاز نشان داد که سرمایه‌گذاران و شرکت‌های بزرگ انرژی هنوز نسبت به کاهش تقاضای جهانی در آینده نزدیک چندان نگران نیستند.

در جریان COP28 که در دبی برگزار شد، ۱۹۸ کشور برای نخستین بار در تاریخ اجلاس‌های اقلیمی سازمان ملل توافق کردند تا «گذار عادلانه، منظم و منصفانه» از سوخت‌های فسیلی را در دستور کار قرار دهند. هرچند عبارت «حذف تدریجی» از متن نهایی حذف و با عبارت ملایم‌تر «گذار» جایگزین شد، همین اشاره‌ی مستقیم به کاهش وابستگی به نفت و گاز نقطه‌ی عطفی برای این نشست‌ها محسوب شد. اما لابی گسترده کشورهای نفت‌خیز به رهبری عربستان سعودی و همراهی برخی کشورها مانند چین و هند باعث شد متن توافق از موضع الزام‌آور فاصله بگیرد.

به‌دنبال انتشار این بیانیه، قیمت نفت خام وست‌تگزاس اینترمدیت و برنت به پایین‌ترین سطوح شش‌ماهه خود سقوط کرد و حدود چهار درصد افت را شاهد بود. هم‌زمان افزایش صادرات روسیه و پیش‌بینی رشد تولید نفت آمریکا از سوی اداره اطلاعات انرژی این کشور(EIA) نیز به فشار بر قیمت‌ها افزود. در مجموع، بازار نفت پیام نشست COP28 را به عنوان نشانه‌ای از محدود شدن بلندمدت تقاضا تفسیر کرد، هرچند سرمایه‌گذاران در کوتاه‌مدت واکنش شدیدی نشان ندادند.
شرکت‌های بزرگ نفتی مانند اکسون‌موبیل و شورون همچنان به سرمایه‌گذاری‌های چند ده میلیارد دلاری برای گسترش استخراج و ادغام شرکت‌های نفت و گاز ادامه دادند. این امر نشان می‌دهد که بازیگران عمده بازار هنوز باور دارند سودآوری نفت در دهه‌ی آینده ادامه خواهد یافت. طبق نظر کارشناسانت نیز تا زمانی که استخراج نفت سودآور است، همواره کسانی حاضر به حفاری خواهند بود.

از منظر سیاست‌گذاری، توافق COP28 با وجود تاکید بر هدف «خالص صفر» تا سال ۲۰۵۰، وعده سه‌برابر شدن ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش شدید متان، فاقد سازوکارهای الزام‌آور و منابع مالی کافی بود. کشورهای در حال توسعه برآورد کردند که برای گذار عادلانه تا سال ۲۰۳۰ به بیش از ۴ تریلیون دلار سرمایه‌گذاری سالانه نیاز است، اما تعهدات واقعی کمتر از یک‌دهم این رقم بود. همین شکاف مالی، تردیدها درباره اثر واقعی توافق بر کاهش تقاضای جهانی نفت را تقویت کرد.

در COP29 که در سال 2024 در باکو برگزار شد، تمرکز اصلی بر «تامین مالی اقلیم» و اصلاح بازارهای کربن بود. با وجود پیشرفت در تعیین هدف جدید تامین مالی(1.3 تریلیون دلار در سال)، اشاره‌ای صریح به تعهدات COP28 درباره گذار از سوخت‌های فسیلی صورت نگرفت. به این ترتیب، در حالی که اجلاس‌های اخیر سازمان ملل جهت‌گیری بلندمدت اقتصاد جهانی را به سوی انرژی پاک تایید می‌کنند، در کوتاه‌مدت موجب فشار بر قیمت نفت شده‌اند، بی‌آنکه تغییر بنیادی در رفتار تولیدکنندگان بزرگ ایجاد کنند. نتیجه‌ی این دوگانگی آن است که اجلاس‌های کاپ بیش از آنکه قیمت سوخت‌های فسیلی را به‌طور پایدار کاهش دهند، فعلا نقش روانی و نمادین بر بازار داشته‌اند.