پالایشگاه‌ سرخون و قشم نگران کمبود تولید

فرزین سوادکوهی-نفت خبر:
در دل استان فارس، جایی که میدان گازی سرخون سال‌ها قلب تپنده تأمین گاز جنوب کشور بوده، حالا سایه‌ای از نگرانی بر آینده پالایشگاه سرخون و قشم افتاده است. با کاهش ۲۵ درصدی تولید گاز سبک از سال ۱۳۹۰ تاکنون، عمدتاً به دلیل افت فشار مخزن، این دو پالایشگاه کلیدی که روزانه میلیون‌ها مترمکعب گاز را برای نیروگاه‌ها و صنایع فرآوری می‌کنند در آستانه چالش‌های جدی قرار گرفته‌اند. تولید گاز سبک این پالایشگاه‌ها از حدود ۵ میلیون مترمکعب در روز در اوایل دهه ۱۳۹۰، به کمتر از ۳.۵ میلیون مترمکعب در سال ۱۳۹۹ رسیده یعنی کاهشی معادل ۲۵ درصد در کمتر از یک دهه! کارشناسان هشدار می‌دهند که بدون اقدامات فوری برای فشارافزایی و رفع موانع تحریم‌ها، پایداری انرژی جنوب ایران در معرض تهدید است.

میدان گازی سرخون، واقع در نزدیکی لارستان فارس، از دهه ۱۳۶۰ به عنوان یکی از منابع اصلی گاز طبیعی کشور شناخته می‌شود. این میدان با ذخایر عظیم خود، سال‌ها خوراک اصلی پالایشگاه‌های سرخون و قشم را تأمین کرده و نقش حیاتی در گازرسانی به نیروگاه بندرعباس و صنایع پتروشیمی جنوب ایفا کرده است.

ظرفیت اسمی پالایشگاه سرخون و قشم حدود ۱۴.۴ میلیون مترمکعب گاز در روز است که بخش عمده‌ای از آن به گاز سبک، NGL و LPG تبدیل می‌شود. اما از سال ۱۳۹۰، روند نگران‌کننده‌ای آغاز شده که همانا افت تدریجی فشار مخزن است که ناشی از برداشت مداوم بدون تزریق کافی گاز یا آب است.اتفاقی که تولید را به شدت تحت تأثیر قرار داده.

طبق آمار رسمی، این افت، نه تنها به دلیل عوامل طبیعی مانند تخلیه مخزن، بلکه به خاطر محدودیت‌های فنی و اقتصادی تشدید شده است. در سال ۱۴۰۲ ، تولید گاز شیرین به مرز یک میلیون مترمکعب در روز نزدیک شد، که نشان‌دهنده ادامه این روند نزولی است. تخمین‌ها حاکی از آن است که بدون مداخله، مخزن سرخون تا اواسط دهه ۱۴۰۰ به مرز تخلیه برسد، و این یعنی از دست رفتن یکی از ستون‌های انرژی جنوب.

تأثیر این افت فشار بر پالایشگاه‌های سرخون و قشم، فراتر از اعداد و ارقام است. این دو واحد، که به صورت یکپارچه عمل می‌کنند، مسئول فرآوری روزانه ۷ میلیون مترمکعب گاز ترش و شیرین در سال‌های اخیر بوده‌اند. کاهش خوراک ورودی، مستقیماً ظرفیت تولید محصولات جانبی مانند اتان، پروپان و بوتان را پایین می‌آورد، محصولاتی که برای صنایع پتروشیمی و صادرات حیاتی هستند.

در زمستان‌های سرد گذشته، این پالایشگاه‌ها با رکوردزنی در تولید، نقش کلیدی در تأمین گاز نیروگاه‌ها ایفا کردند؛ برای مثال، در سال ۱۴۰۲، بیش از ۲۸۵۰ قطعه توربین بومی‌سازی شد تا پایداری حفظ شود. اما حالا، با ادامه افت فشار، سناریوهای نگران‌کننده‌ای مطرح است. کاهش ۳۰-۴۰ درصدی تولید NGL و LPG، که می‌تواند زنجیره تأمین صنایع پایین‌دستی را مختل کند و حتی به خاموشی‌های احتمالی در نیروگاه بندرعباس منجر شود.

پالایشگاه سرخون و قشم، که از سال ۱۳۵۷ راه‌اندازی شده، نمادی از خوداتکایی ملی است. با روش‌های نوین مانند بهینه‌سازی واحدهای دهیدراتاسیون و تزریق گاز کم‌فشار به خطوط نیروگاهی، تلاش‌هایی برای جبران افت انجام شده. در سال ۱۳۹۹، یک تست عملیاتی یک‌ماهه، تولید را ۲ میلیون مترمکعب افزایش داد و محصولات جانبی را تا ۳۸ درصد رشد داد. همچنین، فشار عملیاتی به ۴۵ بار کاهش یافت تا استخراج بهینه شود، و سناریوهای تزریق گاز به مخزن برای حفظ فشار تدوین گردید. این اقدامات، که با سرمایه‌گذاری داخلی پیش می‌روند، نشان‌دهنده تعهد متخصصان ایرانی است. با این حال، بدون تجهیزات پیشرفته برای فشارافزایی، این تلاش‌ها موقتی خواهند بود.

چالش اصلی، نه تنها فنی، بلکه اقتصادی و بین‌المللی است. تحریم‌های طولانی‌مدت، دسترسی به فناوری‌های مدرن مانند کمپرسورهای پیشرفته و سکوهای تزریق را دشوار کرده. طرح احداث ایستگاه تقویت فشار سرخون، با سرمایه‌گذاری حدود ۹۰ میلیون دلار، برای تضمین ۵ میلیون مترمکعب گاز روزانه طراحی شده، اما پیشرفت آن به دلیل محدودیت‌های تحریمی کند است.

کارشناسان برآورد می‌کنند که بدون رفع این موانع، هزینه‌های عملیاتی ۲۰-۳۰ درصد افزایش یابد و تولید سالانه تا ۱ میلیارد مترمکعب دیگر افت کند. در مقایسه با میدان‌های مشابه در خلیج فارس، جایی که همسایگان با سرمایه‌گذاری خارجی فشار را حفظ کرده‌اند، ایران نیاز به دیپلماسی انرژی فوری دارد.

این وضعیت، هشداری جدی برای سیاست‌گذاران است. میدان سرخون نه تنها منبع گاز، بلکه نماد امنیت انرژی جنوب است. کاهش فشار، اگر مهار نشود، می‌تواند ناترازی گاز کشور را تشدید کند، مشکلی که در زمستان‌های اخیر، با رکورد مصرف ۶۰۰ میلیون مترمکعب روزانه، خود را نشان داد. خوشبختانه، پتانسیل بومی‌سازی فناوری در ایران بالاست؛ پروژه‌های CDM ثبت‌شده در سازمان ملل و رکوردهای تولید اخیر، گواه این ادعا هستند.

مسئولان وزارت نفت و شرکت ملی گاز، که تعهدات تولید را به خوبی مدیریت کرده‌اند، اکنون در موقعیتی هستند که با اقدامات قاطع، این تهدید را به فرصت تبدیل کنند. اولویت اول، پیگیری رفع تحریم‌ها برای واردات تجهیزات فشارافزایی است، مذاکراتی که می‌تواند دسترسی به فناوری‌های سبز و کارآمد را تسهیل کند.

همزمان، سرمایه‌گذاری داخلی در طرح‌های تزریق گاز و ایستگاه‌های تقویت، با تمرکز بر بودجه‌های ملی، ضروری است. برآوردها نشان می‌دهد که هر ۱۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری، می‌تواند ۱تا۲ میلیون مترمکعب به تولید روزانه اضافه کند و هزاران شغل ایجاد نماید.

در نهایت، آینده میدان سرخون در دستان تصمیم‌گیران است. با نگاهی پیشرو و همکاری بین‌نهادی، می‌توان این میدان را به الگویی برای توسعه پایدار تبدیل کرد. تأخیر در اقدامات، نه تنها تولید را از دست می‌دهد، بلکه اعتماد به امنیت انرژی ملی را خدشه‌دار می‌کند. زمان آن رسیده که صدای هشدار را جدی بگیریم و گام‌های لازم را برداریم وگرنه خیلی دیر خواهد شد.

انتهای پیام