زمستان بازار نفت در راه است

تغییر الگوی فصلی تقاضای نفت

تا همین اواخر، اوج تقاضای جهانی نفت هر سال با فرا رسیدن زمستان نیمکره شمالی به ثبت می‌رسید. با کاهش دما از ماه اکتبر به بعد، مصرف نفت گرمایشی و نفت سفید از آمریکا تا آلمان و ژاپن به شدت افزایش می‌یافت. به همین دلیل، تا سال ۲۰۱۴، سه‌ماهه چهارم همچنان اوج سالانه تقاضا برای نفت خام و معمولا اوج قیمت سالانه قیمت نفت بود. از آن زمان به بعد، الگوی زمانی اوج و فرود تقاضای جهانی نفت در طول یک سال، تغییر کرده است. اکنون، سه‌ماهه سوم شاهد تقاضا و قیمت‌های بالاتری نسبت به سه‌ماهه چهارم سال است.

این تغییر به این معناست که بازار اکنون از ماه ژوئیه تا سپتامبر، به جای اکتبر تا دسامبر، در تنگاتنگ‌ترین وضعیت خود قرار دارد. به عبارت دیگر در بازه زمانی مذکور عرضه و تقاضا بسیار نزدیک به هم هستند، حاشیه کمی برای نوسانات ناگهانی وجود دارد و در نهایت بازار بسیار حساس و با حداقل مازاد عرضه است.
در حالی که رویدادهای یک‌باره مانند بحران مالی ۲۰۰۸ یا همه‌گیری کووید-۱۹ می‌توانند همچنان میتوانند بازار نفت را تحت تاثیر قرار دهند.
این تغییر مهم در الگوی فصلی بازار نفت، با وجود اهمیت و تاثیرگذاری زیادش، اغلب توسط تحلیلگران نادیده گرفته می‌شود. دلیلش هم این است که این تغییر به تدریج و طی ۲۵ سال رخ داده و ناگهانی و چشمگیر نبوده است. بنابراین، ممکن است افراد به دلیل عدم توجه به روندهای بلندمدت، اهمیت آن را دست‌کم بگیرند.

دلایل تغییر الگوی فصلی

میتوان گفت که این تغییرات فصلی در تقاضا و قیمت نفت دارای 3 دلیل عمده است. نخست کاهش مصرف سوخت‌های زمستانی است. به عبارت دیگر مصرف سوخت‌های زمستانی از جمله نفت گرمایشی و نفت سفید در کشورهای صنعتی به صورت ساختاری در حال کاهش است و با گاز طبیعی و برق جایگزین شده است. به عنوان مثال، در سال ۱۹۹۰، حدود ۱۷ درصد از خانواده‌های آمریکایی خانه‌های خود را با سوزاندن نوعی فرآورده نفتی گرم می‌کردند؛ اما امروزه این سهم به ۹ درصد کاهش یافته است. کاهش تقاضا برای نفت گرمایشی در اروپا شدیدتر است. در همین حال، مصرف سوخت جت که نوع خاصی از فرآورده‌های نفتی به شمار می‌رود، به‌ویژه در ایام تعطیلات تابستانی که سفرها افزایش می‌یابد، در حال رشد سریع است.

در این مناطق، که معمولا در تعطیلات تابستانی به اوج خود می‌رسد، به سرعت در حال رشد است.
پس از آن می‌توان به الگوهای فصلی متفاوت در اقتصادهای نوظهور اشاره کرد. تقاضای نفت در کشورهای نوظهور با رشد سریع، به دلایلی مانند موقعیت جغرافیایی آن‌ها یعنی نزدیکی به خط استوا، نقش بزرگ‌تر مصرف صنعتی نفت آن‌ها در طول سال، الگوهای فصلی متفاوتی را دنبال می‌کند. به عبارت دیگر مصرف نفت در این کشورها برای مقاصد صنعتی در طول تمام سال نقش پررنگ‌تری دارد و تحت تأثیر تغییرات فصلی کمتری قرار می‌گیرد، برخلاف مصرف نفت گرمایشی که فقط در زمستان افزایش می‌یابد.

در حالی که کشورهای صنعتی پس از بحران انرژی دهه ۱۹۷۰، برای کاهش وابستگی خود به نفت، به سمت منابع انرژی جایگزین (مانند گاز طبیعی، زغال سنگ و انرژی هسته‌ای) برای تولید برق حرکت کردند، برخی کشورهای در حال توسعه، به ویژه در خاورمیانه، مقادیر زیادی نفت خام را برای تولید برق و شیرین‌سازی آب می‌سوزانند. در اوج تابستان گذشته، عربستان سعودی بیش از ۸۰۰,۰۰۰ بشکه در روز برای تولید برق جهت تهویه مطبوع سوزاند که بیشتر از کل تقاضای روزانه نفت بلژیک است.
در نهایت می‌توان به تغییرات آب و هوایی در جهان اشاره کرد. با گرم‌تر شدن زمستان نیاز به سوخت‌های گرمایشی مانند نفت گرمایشی در مناطق سردسیر کاهش می‌یابد. از سوی دیگر، گرم‌تر شدن تابستان‌ها ممکن است باعث شود مردم بیشتر به سفر بروند، به‌ویژه برای تعطیلات. این افزایش سفر به معنای افزایش مصرف بنزین، سوخت جت و گازوئیل است.
بنابراین امسال، تقاضای جهانی نفت در سه‌ماهه سوم ۵۰۰,۰۰۰ بشکه در روز بیشتر از مصرف سه‌ماهه چهارم خواهد بود. از سال ۱۹۹۱ تا کنون، سال جاری پنجمین باری خواهد بود که تقاضای زمستان کمتر از مصرف تابستان است.

آینده بازار نفت و چشم‌انداز قیمت‌ها

با وجود افزایش تولید نف از سوی اوپک پلاس، در هفته‌های اخیر، قیمت نفت در حدود ۶۵ دلار در هر بشکه تثبیت شده که 10 دلار نسبت به پایین‌ترین قیمت در ماه مه افزایش یافته است. در واقع با وجود آنکه انتظار می‌رود افزایش تولید قیمت را پایین بیاورد، قیمت تثبیت شده و حتی بالاتر رفته است.
در حال حاضر بازار نفت در شرایط تنگاتنگی به سر می‌برد. یکی از دلایل اصلی این "تنگاتنگی" این است که چین مقدار زیادی از نفت اضافی تولید شده را خریداری کرده و به جای مصرف فوری، آن را در انبارهای ذخایر استراتژیک و تجاری خود (که در حال گسترش هستند) ذخیره کرده است. این اقدام چین باعث شده که عرضه اضافی به بازار نرسد و قیمت‌ها حفظ شوند.

اما این فشار عرضه کم و تقاضا بالای موقتی خواهد بود؛ به عبارت دیگر، بازار در حال مقابله با گرانش است. به دلیل تغییر فصلی، تابستان نیمکره شمالی اکنون تنگاتنگ‌ترین دوره سال است.

با آمدن زمستان و کاهش تقاضا، فشارهای نزولی بر قیمت‌ها افزایش خواهد یافت و دلایل کمی برای خوش‌بینی به افزایش قیمت‌ها وجود دارد.
در حال حاضر، پالایشگاه‌های سراسر جهان با سرعت زیادی در حال دریافت و فرآوری نفت خام هستند و پیش‌بینی می‌شود که میزان نفت ورودی به آن‌ها در ماه اوت به رکورد ۸۵.۴ میلیون بشکه در روز برسد. این حجم بالا از فرآوری نفت به اندازه‌ای است که می‌تواند تمام نفت اضافی تولید شده توسط اوپک پلاس را جذب و مصرف کند. در نتیجه، میزان ذخایر جهانی نفت به ویژه در نقاط کلیدی تعیین‌کننده قیمت جهانی نفت مانند شمال غربی اروپا (خانه معیار برنت) و منطقه مرکزی ایالات متحده (خانه معیار وست تگزاس اینترمدیت) به شکل چشمگیری افزایش نمی‌یابد.

اما این وضعیت پایدار نخواهد بودو تا تا ماه اکتبر، شرایط تغییر می‌کند. تمام افزایش‌های برنامه‌ریزی شده در تولید نفت توسط اوپک پلاس به بازار خواهد رسید و همزمان، نفت اضافی از کشورهای برزیل، گویان و کانادا نیز وارد بازار جهانی خواهد شد. در همین زمان، طبق اعلام آژانس بین‌المللی انرژی، فعالیت پالایشگاه‌ها کاهش می‌یابد و به ۸۱.۷ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. این موضوع باعث ایجاد یک مازاد بزرگ در بازار می‌شود؛ تفاوت بین میزان نفتی که تولید و عرضه می‌شود و میزان نفتی که پالایشگاه‌ها مصرف می‌کنند، به ۳.۷ میلیون بشکه در روز می‌رسد که این مقدار برابر با کل تولید روزانه چندین کشور متوسط عضو اوپک است و رقم بسیار قابل توجهی محسوب می‌شود. حتی اگر چین هم به خرید و ذخیره‌سازی نفت به همان میزان زیاد ماه‌های گذشته ادامه دهد، این مازاد ۳.۷ میلیون بشکه‌ای آنقدر بزرگ خواهد بود که نفت اضافی به انبارهای دیگر از جمله ذخیره‌گاه‌های مهم در نزدیکی نقاط قیمت‌گذاری در هر دو سوی اقیانوس اطلس (اروپا و آمریکا) سرازیر می‌شود، پر شدن این انبارها نشانه‌ای از عرضه بیش از حد و فشار نزولی بر قیمت نفت است.