جنگ نفتی میان غرب و اوپک در راه است؟

محمدحسین لطف الهی گزارشگر نفت خبر:

در حالی که اعضای اوپک و شریک نه چندان خوشایندشان در تشکیلات اوپک پلاس، یعنی روسیه، در نظر دارند تولید نفت را در سطحی بالاتر از میانگین‌های تاریخی اخیر نگه دارند، سؤال کلیدی برای بازارهای نفت این است: آیا آن‌ها واقعاً قصد دارند برای بار سوم، با همان استراتژی که دو بار پیش از این شکست خورده، جنگ قیمت نفت دیگری را به راه اندازند؟

در اینجا، یادآوری دلایل شکست دو جنگ قیمت نفت قبلی از سال ۲۰۱۴ به این سو، امری لازم به نظر می‌رسد. جنگ اول (۲۰۱۴-۲۰۱۶) بر این باور عربستان سعودی استوار بود (بسیاری در بازار نفت در آن زمان نیز با آن هم‌عقیده بودند) که تولیدکنندگان نفت شیل در ایالات متحده، برای سودآوری به قیمت سرانۀ ۷۰ دلار به ازای هر بشکه (pb) برای نفت خام وست تگزاس اینترمدیت (WTI) نیاز دارند. بنابراین، سعودی‌ها استدلال می‌کردند که اگر قیمت نفت برای مدتی کافی از طریق افزایش چشمگیر تولید توسط آن‌ها به زیر این سطح آورده شود، بسیاری از تولیدکنندگان جدید نفت شیل در آمریکا ورشکست خواهند شد. دیگران نیز مجبور می‌شدند تولید را در چنین سطوح قیمتی که غیراقتصادی به نظر می‌آمد متوقف کرده و برنامه‌های سرمایه‌گذاری آینده برای افزایش تولید را کنار بگذارند.

عربستان سعودی آنچنان به موفقیت استراتژی خود اطمینان داشت که اندکی پس از آغاز جنگ قیمت نفت ۲۰۱۴-۲۰۱۶، مقامات ارشد دولت و وزارت نفت آن مجموعه‌ای از جلسات خصوصی را در نیویورک برگزار کردند تا جزئیات استراتژی مدنظرشان را مطرح و چگونگی موفقیت آن را توضیح دهند. در این جلسات، سعودی‌ها فاش کردند که به جای تلاش برای بالا نگه داشتن قیمت‌ها حاضرند قیمت‌های نفت برنت را «بسیار پایین‌تر» و در محدودۀ ۸۰ تا ۹۰ دلار به ازای هر بشکه برای یک تا دو سال، یا حتی قیمت‌های پایین‌تر در صورت لزوم، تحمل کنند. طبق گفتۀ چندین منبع حاضر در آن جلسۀ نیویورک سعودی‌ها روشن ساختند که علاوه بر نابودی بخش نوپای شیل ایالات متحده، این جنگ قیمت نفت با هدف بازگرداندن نظم و انضباط در عرضه به دیگر اعضای اوپک نیز طراحی شده است.

از منظر هدف اول، نشانه‌های اولیه حاکی از پیروزی عربستان بود. تعداد دکل‌های نفتی ایالات متحده در ژانویه/فوریه ۲۰۱۵ بزرگ‌ترین افت دوره به دوره از سال ۱۹۹۱ را تجربه کرد و تعداد دکل‌های گازی نیز در آن زمان به طور قابل‌توجهی کاهش یافت. طبق آمار صنعت تا پایان سه‌ماهۀ اول ۲۰۱۵، حدود یک‌سوم از ۸۰۰ پروژۀ نفت و گاز (به ارزش ۵۰۰ میلیارد دلار و مجموعاً نزدیک به ۶۰ میلیارد بشکه معادل نفت) که قرار بود در آن سال تصمیم نهایی سرمایه‌گذاری برایشان گرفته شود، از نوع غیرمتعارف بودند و در معرض تعویق یا لغو قرار گرفتند. در طول آن سال، تولیدکنندگان شیل در ایالات متحده به طور میانگین تولید خود را حدود ۵۰ درصد کاهش دادند و مجبور شدند سرمایه‌گذاری را در مقایسه با حدود ۱۰۰ میلیارد دلاری که در سال ۲۰۱۴ هزینه شده بود به حدود ۶۰ میلیارد دلار برسانند. اما نکتۀ حیاتی اینجا بود که از آن زمان به بعد، بخش شیل ایالات متحده خود را به یک ماشین تولیدیِ کم‌هزینه‌تر، کارآمدتر و بهینه‌تر تبدیل کرد که در آن مقطع می‌توانست عموماً با قیمت‌های نفت WTI بالای ۳۵ دلار به ازای هر بشکه به سوددهی برسد، در حالی که این رقم پیشتر بالای ۷۰ دلار بود.

همان‌طور که کارشناسان صنعت در آن زمان گفتند، آن‌ها عمدتاً از طریق پیشرفت‌های فناورانه به این مهم دست یافتند؛ پیشرفت‌هایی که به آن‌ها امکان می‌داد چاه‌های طویل‌تری حفر کنند، مراحل شکافت هیدرولیکی را دقیق‌تر مدیریت نمایند و شکاف‌ها را با ماسۀ ریزتر و بیشتری پر کنند تا بازدهی چاه‌های حفرشده افزایش یابد. علاوه بر این، زمان حفاری سریع‌تر و سود بردن از حفاری چندسکویی و نظریۀ فاصله‌گذاری بهینۀ چاه‌ها، هزینه‌ها را بیش از پیش کاهش داد. در این دوره، بودجۀ عربستان سعودی از وضعیت مازاد به کسری بودجۀ رکوردشکن ۹۸ میلیارد دلاری در سال ۲۰۱۵ رسید و این کشور دست‌کم ۲۵۰ میلیارد دلار از ذخایر ارزی ارزشمند خود را هزینه کرد؛ مبلغی که حتی مقامات ارشد سعودی گفتند برای همیشه از دست رفته است. علاوه بر این، طبق برآوردهای آژانس بین‌المللی انرژی، کشورهای عضو اوپک در مجموع حداقل ۴۵۰ میلیارد دلار درآمد را در طول جنگ قیمت نفت ۲۰۱۴-۲۰۱۶ از دست دادند.

جنگ قیمت نفت ۲۰۲۰ که دقیقاً از همان استراتژی تولید بیش از حد قبلی استفاده کرد کمتر به دلیل اشتباه در قضاوت دربارۀ کارایی بلندمدت تولیدکنندگان شیل آمریکا و بیشتر به دلیل مداخلۀ سیاسی مستقیم رئیس‌جمهور وقت، دونالد ترامپ، در دورۀ اول ریاست‌جمهوری‌اش شکست خورد. ترامپ ابتدا با سخنرانی‌ها، توییت‌ها و از طریق تهدید به تصویب سریع‌تر لایحۀ «نوپک» (NOPEC)، مکرراً به عربستان سعودی هشدار داد که ایالات متحده تهدید پایدار علیه بخش نفت شیل خود (و به تبع آن، اقتصاد و چشم‌انداز سیاسی داخلی‌اش) را تحمل نخواهد کرد.

او همچنین مستقیماً به ملک سلمان بن عبدالعزیز آل سعود هشدار داد که ایالات متحده ممکن است حمایت نظامی خود از خاندان آل سعود و در نتیجه از عربستان سعودی را پس بگیرد و این نکتۀ اضافی را نیز خاطرنشان کرد که: «وی [ملک سلمان] بدون حمایت نظامی ایالات متحده، دو هفته نیز در قدرت دوام نخواهد آورد.» با عدم مشاهدۀ نشانه‌ای تا پایان مارس ۲۰۲۰ مبنی بر اینکه سعودی‌ها قصد توقف جنگ را دارند، ترامپ به‌روشنی و صراحت در تماس تلفنی دوم آوریل با ولیعهد و حاکم واقعی عربستان، محمد بن سلمان، گفت که اگر اوپک تولید نفت را کاهش ندهد تا قیمت‌ها به سطحی بالاتر از منطقۀ خطر برای تولیدکنندگان شیل آمریکا برسد، او قادر به جلوگیری از تصویب قانونی برای خروج نیروهای آمریکایی از این پادشاهی نخواهد بود. در نتیجه، تولید نفت دوباره کاهش یافت و جنگ سال ۲۰۲۰ پایان یافت.

در حال حاضر، مقاومت هزینۀ سرانۀ پایین بخش شیل ایالات متحده کاملاً مانند گذشته نیست. نتایج یک نظرسنجی جدید نشان می‌دهد که این رقم برای چاه‌های جدید حدود ۶۵ دلار به ازای هر بشکه است، اگرچه برای چاه‌های موجود به طور قابل‌توجهی پایین‌تر است. همچنین درست است که هزینۀ استخراج نفت در عربستان سعودی از حدود ۱-۲ دلار به ازای هر بشکه در سال ۲۰۱۴ افزایش یافته، اما اکنون تنها حدود ۳-۵ دلار به ازای هر بشکه است. با این حال، طبق ارقام صندوق بین‌المللی پول قیمت سر به سر نفت برای عربستان در سال ۲۰۲۵ (قیمتی که برای تراز کردن بودجه به آن نیاز دارد)، برای نفت خام برنت حداقل ۹۰.۹ دلار است. در نتیجه، این کشور اکنون تحمل کمتری برای کاهش عمده و پایدار قیمت نفت نسبت به سال‌های ۲۰۱۴-۲۰۱۶ یا ۲۰۲۰ دارد.

با بازگشت ترامپ به کاخ سفید، وضعیت عربستان از نظر سیاسی نیز بهتر از قبل نیست. در واقع، با وجود اکثریت جمهوری‌خواهان در هر دو مجلس، این کشور در موقعیت بدتری برای مقابله با تهدیدها و اقداماتی قرار دارد که ترامپ احتمالاً در صورت رویارویی دوباره با ایالات متحده، علیه آن به کار خواهد گرفت. در عوض، طبق گفتۀ یک منبع ارشد انرژی که از نزدیک با دولت ایالات متحده همکاری می‌کند، واشنگتن معتقد است که سعودی‌ها رویکردی متعادل و هماهنگ با ایالات متحده را برای افزایش بیشتر تولید نفت در پیش خواهند گرفت.

او گفت: «قیمت‌های نفت در پایین‌ترین سطح میانگین‌های تاریخی اخیر، از منظر تورم برای ایالات متحده مناسب است، به شرطی که خیلی پایین نرود، و واشنگتن این موضوع را برای سعودی‌ها روشن کرده است.» در واقع، این گفتگوها بخشی از مذاکراتی بود که مقامات آمریکایی با همتایان سعودی خود در جریان سفر ترامپ به عربستان سعودی در ۱۳ مه برای امضای یک توافق اقتصادی گسترده بین دو کشور داشتند. او در پایان گفت: «مزایای مالی و امنیتی بلندمدت برای سعودی‌ها در اتخاذ این رویکرد ملایم‌تر وجود دارد، حتی اگر قیمت نفت در کوتاه‌مدت زیر عددی باشد که برای بودجه‌شان نیاز دارند؛ و برای پر کردن این شکاف، در استقراض بیشتر از بازارهای سرمایه با مشکلی مواجه نخواهند شد.»

انتهای پیام