شکسته شدن رکورد صادرات نفت ایران

داوود حشمتی، نفت خبر: وقتی از مدیران ارشد صنعت نفت کشور انتقاد می‌شود، معمولاً نقدها حول محور سه محور اصلی می‌چرخند: شفافیت در درآمد و هزینه، راهبرد بلندمدت برای صادرات و زنجیره ارزش افزوده، و خروج نیروی انسانی توانمند. ( 

حالا داده‌های ردیاب‌های نفتی بین‌المللی نشان دادند که ایران به سطحی از صادرات فیزیکی نفت خام رسیده که از نیمۀ سال ۲۰۱۸ بی‌سابقه است. آمارهایی که وب سایت های «تانکر ترکر» و «رویتر» آن را حدود ۲.۱ تا ۲.۳ میلیون بشکه در روز گزارش می کنند. 

این همان مدیرانی هستند که جریانِ منتقد به عملکردشان بارها هشدار داده بود؛ و اکنون در شرایط تحریم و فشار خارجی، شاهد افزایش صادرات هستیم. در حالی که اگر چنین رقمی در دولت قبل به دست آمده بود از آن دستاوردی فراملی می ساختند.

۱- انتقادها چه بودند؟

در جریان بررسی صلاحیت وزیر نفت، نمایندگان مجلس نزدیک به پایداری به برنامه‌های پیشنهادی وزیر نفت نقدهایی وارد می کردند که عمده آنها شامل این موارد بود:

* عدم وجود «استراتژی مشخص برای کاهش ناترازی انرژی»

* شفاف نبودن درآمد–هزینه وزارت نفت» و نبود گزارش‌¬رسانی قابل نظارت

* خروج نیروی انسانی توانمند و ضعف جذب نخبگان

* نزدیک بودن وزیر پیشنهادی به وزرای دوره قبل (از جمله بیژن زنگنه) و قرابت ساختاری که منتقدان آن را نقطه‌ضعف دانستند

شرایط امروز اما نشان میدهد در دوران تحریمی ترامپ صادرات نفت به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. به حدی که رصدکنندگان بازار نفت نیز نمی توانند آن را انکار کنند. 

۲- اما واقعیت صادرات چیست؟

در همین ماه‌ها، گزارش‌های تحلیلی نشان داد که روش‌ها و تاکتیک‌های صادراتی ایران تغییر کرده‌ است. بارگیری‌های شناور، استفاده از ذخیره‌های شناور، مسیرهای فرعی، و تنوع بخشی به خریداران. با وجود تحریم‌ها، روند صادرات صعودی شده است.

به تعبیر یکی از گزارش‌ها، این «بیشترین سطح صادرات نفت ایران از نیمۀ ۲۰۱۸ به این‌سو» است — دقیقاً در شرایطی که برخی می‌گفتند «فروش نفت ایران فلج شده» است.

به این معنا در شرایط که فشار از بیرون زیاد است، آنچه منتقدان می‌گفتند «ضعفی ساختاری» بود، حالا توسط تیم مدیریتی حاضر با عملکردی متفاوت مواجه شده است.

۳- تناقض یا موفقیت؟

اینکه صادرات نفت افزایش یافته به معنای رفع همه مشکلات نیست؛ اما نمی‌توان آن را نادیده گرفت.

*اگر به منتقدان بنگریم، می بنیم که در مقابل این افزایش صادرات سکوت کردند. درحالی که در دولت های همسو از آن دستاورد می ساختند.

* اگر به تیم فعلی بنگریم، این افزایش می‌تواند دستاوردی باشد که نشان دهد «در شرایط فشار هم می‌توان همچنان با تغییر الگوها میزان فروش را حفظ کرد. 

نتیجه انتشار داده های جدید این است که نشان میدهد در صورتی که عده ای صبر کرده و دست از نقدهای بیهوده بردارند ممکن است وقتی با نتایج مثبت آن روبه رو میشوند، بتوانند به جای سکوت راحت تر به آن واکنش نشان دهند. 

البته موفقیت صادرات نباید نقطهٔ پایان کار باشد، بلکه آغازی برای پاسخ دادن به پرسش‌های ساختاری است: آیا شفافیت درآمد–هزینه ها هم بهبود خواهد یافت. برای تحلیل‌گران و افکار عمومی این مهم است که آنچه امروز دیده می‌شود، نه صرفاً یک «موفقیت تک‌بعدی» بلکه ترکیبی از تاکتیک و استفاده بهینه از فرصتها باشد. بنابراین ارزیابی دقیق و مستمر در این خصوص لازم است.

در مجموعه اینکه می توان گفت این همان مدیرانی هستند که منتقدان‌شان می‌گفتند «ناتوان‌ از راهبرد مشخص و عدم توانایی در فروش نفت» هستند. تاجایی که حتی معتقد بودند باید بازگشت و نفت را در اختیار همانها که مشخص نیست هنوز بدهی خود را پرداخت کردند یا نه، قرار داد تا برای ایران به فروش برسانند. ولی اکنون، در بحبوحهٔ تحریم و پیچیدگی، شاهدند که صادرات نفت ایران به سطحی رسیده که تصورش را نمی کردند. 

اگرچه این مطلب نمی‌تواند همه نقدها را به‌طور کامل خنثی کند، اما نشان‌دهندهٔ این است که در حوزه فروش نفت، «عملکرد مثبت» آغاز شده است، و حالا وظیفهٔ مدیران است که این عملکرد را به «پایداری، شفافیت و توسعه ارزش افزوده» ارتقا دهند.