در 24 سپتامبر سپتامبر ۱۹۹۰، صدام حسین، رئیس‌جمهور عراق، تهدید کرد که اگر تحریم‌های سازمان ملل اقتصاد کشورش را «خفه» کند، میادین نفتی خاورمیانه را نابود خواهد کرد و اسرائیل را به درگیری نظامی می‌کشاند.
این تهدید، که توسط شورای فرماندهی انقلاب عراق اعلام شد، بخشی از استراتژی «زمین سوخته» صدام بود و در بحبوحه بحران خلیج فارس پس از اشغال کویت مطرح شد.
این گزارش ، جزئیات، واکنش‌ها و پیامدهای این تهدید را بررسی می‌کند.
زمینه اقتصادی و سیاسی
در سال ۱۹۹۰، عراق پس از جنگ هشت‌ساله با ایران (۱۹۸۰-۱۹۸۸) در بحران اقتصادی بود. بدهی ۷۵ میلیارد دلاری، عمدتاً به کشورهای خلیج فارس مثل کویت (۱۴ میلیارد دلار)، اقتصاد عراق را فلج کرده بود. درآمد نفتی، که ۹۰ درصد بودجه عراق را تشکیل می‌داد، به دلیل سقوط قیمت نفت به ۱۰-۱۲ دلار در هر بشکه کاهش یافته بود.
صدام کویت و امارات را متهم کرد که با تولید بیش از سهمیه اوپک، قیمت‌ها را پایین نگه داشته‌اند.
او همچنین ادعا کرد کویت با حفاری مورب در میدان نفتی مشترک رملیه، نفت عراق را «می‌دزدد». این اتهامات، که بعداً تأیید نشد، بهانه‌ای برای اقدامات بعدی شد.در ژوئیه ۱۹۹۰، صدام خواستار افزایش قیمت نفت به ۲۵ دلار و لغو بدهی‌های عراق شد. وقتی این خواسته‌ها رد شد، او به اقدام نظامی روی آورد.
در ۲ اوت ۱۹۹۰ (۱۱ مرداد ۱۳۶۹)، عراق با ۱۰۰,۰۰۰ سرباز کویت را اشغال کرد و کنترل ۲۰ درصد از ذخایر نفت جهان را به دست گرفت.
این اقدام دسترسی عراق به بنادر خلیج فارس را بهبود داد و به صدام امید داد تا بدهی‌ها را لغو کند. سازمان ملل با قطعنامه ۶۶۱ (۶ اوت) تحریم‌های شدیدی وضع کرد که صادرات نفت عراق و کویت را متوقف کرد و اقتصاد عراق را تحت فشار بیشتری قرار داد.
تهدید صدام در سپتامبر ۱۹۹۰
در ۲۳-۲۴ سپتامبر ۱۹۹۰، شورای فرماندهی انقلاب عراق بیانیه‌ای صادر کرد: «اگر تحریم‌ها عراق را خفه کند، میادین نفتی خاورمیانه را نابود خواهیم کرد و اسرائیل را وارد جنگ می‌کنیم.» این تهدید مستقیماً میادین نفتی عربستان سعودی و دیگر کشورهای خلیج فارس را هدف قرار داد، که در مجموع حدود ۵۰ درصد ذخایر نفت جهان را داشتند.
تهدید به درگیری با اسرائیل نیز برای گسترش بحران و بازدارندگی ائتلاف بین‌المللی بود.
صدام پیش‌تر در آوریل ۱۹۹۰ تهدید کرده بود که «نیمی از اسرائیل را با آتش نابود می‌کند»، که نشان‌دهنده الگوی تهاجمی او بود.این تهدید در اوج عملیات «سپر صحرا» مطرح شد، که آمریکا برای محافظت از میادین نفتی عربستان آغاز کرده بود.
تحریم‌های سازمان ملل، توقف صادرات نفت عراق را تشدید کرده بود و صدام از این تهدید برای فشار روانی و اقتصادی بر غرب و کشورهای عربی استفاده کرد.
واکنش‌های جهانی تهدید صدام تأثیرات فوری داشت:
•بازار نفت: قیمت نفت خام (برنت) از ۱۸ دلار در ژوئیه به بیش از ۴۰ دلار در اکتبر ۱۹۹۰ رسید، زیرا ترس از تخریب زیرساخت‌های نفتی خاورمیانه افزایش یافت.
•ائتلاف بین‌المللی: آمریکا، به رهبری جرج بوش پدر، ائتلافی ۳۴ کشوری تشکیل داد و عملیات سپر صحرا را تقویت کرد. این ائتلاف شامل کشورهای عربی مثل مصر و سوریه بود.
• اسرائیل: تهدید به حمله به اسرائیل، این کشور را در حالت آماده‌باش قرار داد و ترس از جنگ منطقه‌ای را افزایش داد.
• اوپک: عربستان و دیگر اعضای اوپک تولید را افزایش دادند تا کمبود عرضه ناشی از توقف صادرات عراق و کویت را جبران کنند.پیامدهای تهدیدتهدید صدام پیش‌زمینه‌ای برای اقدامات مخرب در ژانویه-فوریه ۱۹۹۱ بود، وقتی نیروهای عراقی هنگام عقب‌نشینی از کویت، ۷۳۷ چاه نفت را آتش زدند. این اقدام بزرگ‌ترین فاجعه زیست‌محیطی تاریخ را رقم زد:
• نشت نفت: ۴۰۰ میلیون گالن نفت به خلیج فارس ریخت و اکوسیستم دریایی را تخریب کرد.
• هزینه‌ها: خاموش کردن آتش‌ها و بازسازی میادین ۱.۵ میلیارد دلار هزینه داشت.
• تأثیر بر عراق: شکست در جنگ خلیج فارس منجر به تحریم‌های طولانی‌مدت و انزوای بین‌المللی عراق شد.بحران ۱۹۹۰ نشان داد که نفت نه‌تنها یک کالای اقتصادی، بلکه سلاحی ژئوپلیتیک است. تهدید صدام شکست خورد، زیرا:
• برتری نظامی ائتلاف: فناوری پیشرفته ائتلاف، مثل موشک‌های تاماهاوک، عراق را مغلوب کرد.
• وحدت اوپک: افزایش تولید عربستان تأثیر تحریم‌های نفتی را کاهش داد.
• دیپلماسی ضعیف صدام: تهدید اسرائیل و کشورهای عربی، حمایت بین‌المللی از عراق را از بین برد.این بحران نقش خاورمیانه در تأمین انرژی جهان را برجسته کرد و بحث‌های جهانی درباره پایداری انرژی و امنیت زیست‌محیطی را تقویت کرد. تأثیرات آن هنوز بر سیاست‌های انرژی و روابط منطقه‌ای سایه افکنده است.
انتهای پیام
دیدگاه‌ها و نظرات خود را بنویسید
