مثلث ضد تحول

 به تحلیل مهدی افشارنیک ؛ سوال این است که ترکیب هیات مدیره امروز شرکت ملی نفت ایران چه دیدگاه و گرایشی نسبت به توسعه دارد؟ وزیر نفت هنگام گرفتن رای اعتماد، قول افزایش 250 هزار بشکه ای نفت را داد و این قول در واقع وعده توسعه این صنعت بود، اما ایا هیات مدیره مهم ترین شرکت دولتی ایران، گرایش به توسعه را تسهیل میکند یا منقبض؟

با نگاهی به ترکیب امروزی هیات مدیره که این افراد در آن عضویت دارند، حمید بورد، رامین حاتمی، فرخ علیخانی، قائم پناه، مقیسه، معصومیان،شمسی، عاقبتی، پورکبیریان  در نگاه اول میتوان گفت که ترکیب برای توسعه فعالیت های نفتی وگازی و  افزایش تولید و رفع موانع کسب وکار مناسب است و وزنه به سمت تحقق وعده های وزیر نفت و رشد تولید سنگینی میکند.  اما واقعیت این است که ترکیب موجود هیات مدیره تاکنون، یک طرح را به صورت مستقل و قائم در این دولت به اجرا نرسانده است. و هر آنچه در خصوص آزادگان یا فشار افزایی یا طرح میادین گازی پازن یا طرح خرید خدمات دکل های حفاری به انجام رسانده است طرح هایی بوده است که از دولت قبل در هیات مدیره نفت مطرح و دنبال شده است.

 البته میتوان اینگونه گفت که در این دولت با تغییرات بهینه و رو به جلویی این طرح ها تصویب شده است. مانند فشار افزایی. اما بهر رو هنوز طرح و ایده ای در این ترکیب هیات مدیره طرح نشده است تا بتوان با قاطعیت به نوع نگرش و تسلط ایده اصلی بر فضای شرکت نفت و بالتبع وزارت نفت رسید. اما مرزبندی ها تا حد زیادی روشن شده است. بعد از رفتن نقیبی و رضا دهقان از هیات مدیره نفت چهره های توسعه گرا و طرافدار بخش خصوصی و احیای کسب وکار نفتی دچار کاهش وزن در هیات مدیره شدند.

مقیسه و علی خانی در مضیقه افتادند. بازی رامین حاتمی و حمید بورد هم حفظ نگرش های وزیر و هم حرکت به سمت پویایی بدنه در نفت است. اما نمیتوان کاملا به آنها توسعه گرا گفت اما ریسک پذیری هم از خودشان نشان داده اند و در مقاطعی حاضر بودند نقش و ریسک بردارند، تا اتفاق مثبتی رخ دهد اما با مانع جدی مثلث شمسی_ عاقبتی _ پورکبیریان مواجه میشدند.

این تیم که با تحول و توسعه در نفت در اشکال مدرن زاویه دارد و هر طرح و ایده ای را برنمیتابد در واقع مثلث قدرت است و زورشان از بورد و رامین حاتمی هم حتی بیشتر است ، با اینکه کثرت عددی شان در هیات مدیره اتفاقا کمتر است ولی قدرت شان گویا بیشتر است.  نکته مهم در این میان احیای شورای تطبیق مصوبات شرکت های اصلی وزارت نفت با قوانین بالادستی کشوراست. به واقع؛ میتوان گفت که این گروه تطبیق "شورای نگهبان" وزارت نفت است که بهزاد شمسی دبیر آن است. در دوره پیش نقیبی دبیر آن بود و به صورت شکلی و صوری مصوبات هیات مدیره های شرکت های اصلی وزارت نفت را بررسی میکرد ولی در این دوره احیا شده و نقش فرادستی بر هیات مدیره نفت پیدا کرده است.

در این دوره تازه بهزاد شمسی دبیرشده که مصوبات هیات مدیره نفت را میتواند ارجاع دهد و مانع اجرا و نهایی شدن آن شود. عاقبتی و پورکبیریان نیز در کنار شمسی خیلی به تحول روی خوش نشان نمیدهند. مثال بارزش طرح خرید خدمات دکل های حفاری بود. ایده نوین این بود که شرکت ملی نفت بر خلاف سابق، خود با سرمایه گذاران و بخش خصوصی قرارداد منعقد کند و مسئولیت بپذیرد تا سرعت تصمیم گیری و شجاعت سازمانی، موجب رونق حوزه ی بالادست نفت وگاز شود. تا نیاز شدید و مبرم کشور به دکل و رونق بالا دست مرتفع شود. اما با وجودی که بورد و رامین حاتمی به شدت طرافدارتحول نوین بودند و میخواستند با مسئولیت پذیری همکاری با بخش خصوصی و سرمایه گذاران بیرونی نفت شکل بگیرد، مثلث مذکور مانع شد و باز در بر همان پاشنه سابق چرخید و چیزی که از درون هیات مدیره درآمد همان تقویت شرکت ملی حفاری و پترو ایران و قمار همیشگی شرکت ملی نفت بود، شرکت هایی که طی دهه های گذشته امتحان خود را پس داده اند و تحول مثبتی در کسب وکار رخ نداده اند و امروزه یکی از موانع جدی پیوند سرمایه گذاری بیرون از نفت به کسب وکار نفت هستند.

 عاقبتی و پورکبیریان و شمسی مخالف این نوع تحول پیش رو بودند و در نهایت نظر اینها نهایی شد. این در حالی است که کشور از ناترازی های شدید رنج میبرد و وزیر نفت در مجامع و منابر بیرون از نفت بر توسعه و رفع موانع کسب وکار تاکید میکند. در سازمان دولت هم تحولهای خیلی مثبتی در این خصوص رخ داده است به عنوان نمونه سازمان برنامه که به طور سنتی همیشه رو به روی وزارت نفت در توسعه بود امروز یکی از حامیان جدی وزارت نفت در رفع موانع کسب وکار شده است. نمونه اش سخنرانی اقای پور محمدی در همایش چشم انداز سرمایه گذاری شرکت نفت بود که چندی پیش برگزار شد. اما وقتی در دولت هم موانع بر طرف میشود گویا در درون خود نفت ماجرا هنوز حل نشده است. توسعه هنوز برای خیلی از مدیران ارشد نفت مانند این مثلث هدف اصلی نیست و هنوز در سودای تقویت ملی حفاری و پتروایران و پتروپارس هستند، چرا که گویا دردسر کمتری دارد...